PAN informacje

Pandemiczne obostrzenia mogły nasilić poczucie samotności, która może osłabiać zdrowe reakcje fizjologiczne – ustalił Instytut Psychologii PAN. Badania nad samotnością przeprowadził prof. Łukasz Okruszek z zespołem z Pracowni Neuronauki Społecznej. Ostatnie wyniki opublikował w artykułach w czasopismach „International Journal of Psychophysiology” i „Journal of Research in Personality”.

W przeprowadzonych eksperymentach zespół badał negatywny wpływ samotności na zdrowie psychiczne oraz związek między zdolnościami poznania społecznego a samotnością i obiektywną izolacją społeczną. Istotny dla badań był kontekst pandemii COVID-19 i związanych z nią obostrzeń.

Jak samotność wpływa na zdrowie?

Badanie przeprowadzone przez zespół Pracowni Neuronauki Społecznej z IP PAN i prof. Juliana F. Thayera z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine dotyczyło wpływu poczucia samotności na zdrowie, wciąż mało poznanego zagadnienia. Wiadomo, że osoby samotne mają obniżoną zmienność rytmu serca, która jest jednym z głównych wskaźników zdolności związanych z regulacją organizmu w odpowiedzi na nieznane i potencjalnie zagrażające informacje pojawiające się w otoczeniu. Zwiększa ona także ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego.

W pierwszej części eksperymentu uczestnicy w wieku 18-35 lat wypełnili kwestionariusze pozwalające m.in. na określenie ich cech osobowości. Następnie oceniali twarz o neutralnym i gniewnym wyrazie, jednocześnie poddając się badaniu EKG. Na koniec uczestnicy otrzymali „informację zwrotną” – prawdziwą ocenę, czy są ekstrawertykami, czy introwertykami oraz losową informację przewidującą, że ich obecne relacje rozpadną się lub będą się z powodzeniem rozwijać. U osób, które poinformowano o czekającej ich samotności zaobserwowano stały poziom zmienności rytmu serca, w przeciwieństwie do drugiej grupy. U niej zaobserwowano wzorzec aktywności fizjologicznej charakterystyczny dla sprawnej regulacji organizmu w odpowiedzi na zagrażającą informację – zmienność rytmu serca obniżona podczas zadania wróciła do poziomu wyjściowego po jego ukończeniu.

Otrzymany wyniki to jeden z pierwszych dowodów na bezpośredni wpływ poczucia samotności na zdolność organizmu do regulacji w odpowiedzi na informacje społeczne. Wykazały, że nawet krótkotrwała, eksperymentalnie wywołana samotność może prowadzić do osłabienia adaptacyjnej reakcji fizjologicznej, która charakteryzuje zdrowe osoby.

Samotność a poznanie społeczne

W innym badaniu zespół IP PAN wraz z prof. Amy Pinkham z Uniwersytetu Teksańskiego w Dallas szukał odpowiedzi na pytanie, czy samotność i izolacja społeczna wiążą się ze zdolnościami rozumienia zachowania, emocji i intencji innych osób. Zastanawiał się także, czy osoby, które są bardziej skłonne do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach, są bardziej samotne.

Obiektywna izolacja społeczna nie jest tym samym co poczucie samotności. Pierwsze zjawisko wiąże się z brakiem więzi i aktywności społecznych, a drugie oznacza brak satysfakcji z ilości lub jakości własnych relacji. Oba zjawiska jednak oddziałują negatywnie na funkcjonowanie poznawcze, zwłaszcza na zdolności związane z tzw. poznaniem społecznym, czyli np.  rozumienie działań i emocji czy przypisywanie zamiarów innym osobom. Zdolności te bardzo mocno przekładają się na jakość życia i codzienne funkcjonowanie.

W tym eksperymencie także wzięli udział młodzi dorośli, grupa najbardziej narażona dziś na samotność. Zmierzono ich zdolności związane z poznaniem społecznym (umiejętności rozpoznawania i interpretacji różnego rodzaju sygnałów społecznych, tendencję do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach) oraz nasilenie poczucia samotności i wielkość ich sieci społecznych.

Po analizie wyników naukowcy ustalili, że większe nasilenie obiektywnej izolacji społecznej dotyka osoby o mniejszych zdolnościach rozpoznawania i rozumienia sygnałów społecznych, w tym odczytywania podstawowych i złożonych ekspresji emocjonalnych. Dotyczy ono również osób bardziej skłonnych do przypisywania innym wrogich intencji w niejednoznacznych sytuacjach społecznych. Ponadto, u drugiej z grup zauważono także większe nasilenie poczucia samotności.

Zespół prof. Łukasza Okruszka kontynuuje swoje badania w ramach „Projektu Samotność”. Więcej informacji na jego stronie.

Artykuł „Brief induction of loneliness decreases vagal regulation during social information processing” w „International Journal of Psychophysiology”

Artykuł „Owner of a lonely mind? Social cognitive capacity is associated with objective, but not perceived social isolation in healthy individuals” w „Journal of Research in Personality”

Oprac. na podstawie informacji Instytutu Psychologii PAN