Niewidoczny zasób. Konferencja z okazji Światowego Dnia Wody
-
Nadrzędna kategoria: Wiadomości Naukowe
Ukryte głęboko pod naszymi stopami – wody podziemne stanowią bogaty i niewykorzystany w pełni potencjał. O ich odpowiednim wykorzystaniu i zarządzaniu, wpływie na krajobraz i zagrożeniach wynikających ze zmian klimatu debatowali specjaliści podczas obchodów Światowego Dnia Wody.
Od lewej: prof. Paweł Rowiński, prof Marek Degórski, dr Piotr Herbich, prof. Ewa Krogulec, prof. Tomasz Okruszko.
Wody podziemne stanowią aż 99% zasobów wód słodkich w stanie ciekłym na świecie i niemal połowę wody pitnej. Korzystamy z nich w gospodarstwach domowych, do nawadniania upraw, w przemyśle. Ze względu na zwiększoną presję na ich wykorzystanie wynikającą m.in. ze zmian klimatu, procesów demograficznych i urbanistycznych, coraz ważniejsze stają się możliwości ich jak najlepszego wykorzystania, ale też ochrony.
Na całym świecie 22 marca obchodzony jest Światowy Dzień Wody. Został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 22 grudnia 1992 roku. Z okazji krajowych obchodów święta odbyła się konferencja, współorganizowana przez Polską Akademię Nauk, Komitet Gospodarki Wodnej PAN oraz UNESCO. Podobne do tegorocznej konferencje organizowane są w PAN od 2018 roku.
„Tegoroczny Światowy Dzień Wody obchodzimy pod hasłem ‘Wody podziemne. Ukryte źródła’. Niektórzy tłumaczą: ‘Wody podziemne. To, co niewidoczne, uczyńmy widocznym’. Są niezwykle istotnym zasobem, stanowią ważny element adaptacji do zmian klimatycznych. Działalność człowieka i zmiany klimatu wywierają olbrzymią presję również na wody podziemne” – stwierdził prof. Paweł Rowiński, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, prowadzący spotkanie.
Raport UNESCO – perspektywa globalna
Podczas konferencji miała miejsce polska premiera tegorocznego światowego Raportu UNESCO na temat zasobów wodnych podziemnych. Założenia dokumentu omówił prof. Marek Degórski zInstytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Raport podzielony jest na cztery zasadnicze części: wstępne wiadomości o roli wód podziemnych w życiu człowieka, zagadnienia sektorowe, zróżnicowanie regionalne w zasobach i funkcji wód podziemnych oraz zakres działań dla polityki globalnej, regionalnej i sektorowej.
prof. Marek Degórski.
Szacunkowe zużycie wody będzie wzrastało o 1% rocznie w ciągu najbliższych 30 lat. Tymczasem rozmieszczenie powierzchniowe wód na świecie jest nierównomierne – znajdują się miejsca dużych zasobów o znaczeniu strategicznym, ale także na obszarach ogromnych braków, np. w Afryce Subsaharyjskiej. Jednak, jak podkreślił prof. Degórski, „Ten zasób należy traktować wyjątkowo, dlatego, że już nigdy nie zostanie zrekompensowany, jeśli go zniszczymy, wyczerpiemy. A jest to, z punktu widzenia ludzkości, zasób egzystencjalny”.
Autorzy Raportu pokazują też globalne tendencje w wykorzystaniu wody, w tym kwestie społeczne i nierównego dostępu do tego zasobu, naciski wywołane zwiększonym zapotrzebowaniem na żywność i potrzeby sanitarne, produkcję zanieczyszczeń. Nadmierna eksploatacja zasobów wywołuje zmiany klimatu i krajobrazu, np. Huston, Meksyk, Dżakarta i inne wielkie miasta osiadają.
Polskie zasoby
Dr Piotr Herbich, główny specjalista ds. hydrogeologii w Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym, opowiedział o wodach podziemnych w naszym kraju. Warstwy wodonośne występują na terenie całej Polski, są w większości doskonałej jakości i są powszechnie wykorzystywane. „Rezerwy są znaczne, mogą, powinny i są wykorzystywane m.in. do nawadniania upraw rolnych, szczególnie w warunkach suszy” – podkreślił badacz.
dr Piotr Herbich.
Racjonalne wykorzystanie wody
Prof. Ewa Krogulec, geolożka z Uniwersytetu Warszawskiego, omówiła wpływ zmian klimatu na wody podziemne na przykładzie Warszawy. Wskazała wiele dowodów na to, że zmiany klimatu, obok innych przyczyn, w tym procesów urbanizacyjnych, mają wpływ na stan wód podziemnych. Wskazała na obniżenie się lustra wód podziemnych, radykalne zmniejszenie liczby naturalnych źródeł wody, zwiększenie zanieczyszczenia antropogenicznego oraz zmianę jakości wody, w tym wzrost jej temperatury o kilka stopni w ciągu ostatnich 150 lat.
prof. Ewa Krogulec.
„Moim apelem jest to, abyśmy nie reagowali na katastrofy i trudności, ale planowali działania, prowadzili obserwacje hydrogeologiczne, monitoring i identyfikowali zagrożenia”, dodała badaczka. Umożliwi to ochronę wody i jej racjonalne wykorzystanie.
Debata
Podczas debaty prelegenci odpowiedzieli na pytania i komentarze zadawane na chacie przez widownię. Pytania dotyczyły m.in. zasobów wód podziemnych w obszarach silnego drenażu górniczego, możliwości zasilania wód podziemnych i możliwego magazynowania wód powierzchniowych.
Omawiany był też temat nawodnień w sektorze rolnictwa i konieczności uregulowania tego dotychczas słabo rejestrowanego wypływu wód z systemu. Namawiano też do kształtowania krajobrazu naturalnego i przestrzeni miejskich tak, aby nie dopuścić do naruszenia naturalnej równowagi.
„Troska o krajobraz powinna także definiować nasze postepowanie w ten sposób, żeby zwiększać zasilanie wód podziemnych, gdzie to tylko możliwe”, podsumował prof. Tomasz Okruszko, przewodniczący Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, współorganizator konferencji.
Spotkanie odbyło się w formule hybrydowej. Z powodów zdrowotnych nie mógł w nim uczestniczyć prof. Adam Szymkiewicz z Politechniki Gdańskiej, który miał mówić o zanieczyszczeniach wód podziemnych.
prof. Tomasz Okruszko.
Do pobrania
Prezentacje prelegentów:
- prof. Marka Degórskiego „Groundwater. Makieng the Invsible Visible” (w j. angielskim)
- dra Piotra Herbicha „Zasoby i użytkowanie wód podziemnych w Polsce”
- prof. Ewy Krogulec „Czy i dlaczego zmiana klimatu wpływa na wody podziemne”
Raport UNESCO (w j. angielskim):
Źródło informacji i zdjęć: Polska Akademia Nauk