PAN informacje

Prof. dr hab. Anetta Undas o patriotyzmie uczonych, prof. dr hab. inż. Czesława Rosik-Dulewska o dbałości o środowisko, sr Paulina Szafrańska i zmienności łasic, dr Piotr Szrek o związkach ludzi z rybami, dr Anna Ajduk, dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, dr hab. Monika Kędra, dr hab. inż. Monika Kwoka o planach AMU na osiem rąk. Zapraszamy do lektury numeru magazynu PAN „Academia”, którego motywem przewodnim są „Skrajności”.

Ciśnienie zmienne

Temperatura około zera, ciśnienie zmienne – brzmi komunikat radiowy. Głos spiskera brzmi kojąco, w przeciwieństwie do poprzedzających prognozę minut, kiedy odczytuje wiadomości. Do zimna muszą dostosowywać się zwierzęta. Dr Paulina Szafrańska pisze, że dla łasic zima w naszej szerokości geograficznej jest okresem trudnym do przeżycia. „Zwierzęta te żyją na krawędzi, o czym świadczy duża śmiertelność”. Okazuje się, że aby przetrwać, łasice obniżają przed zimą tempo metabolizmu, dzięki czemu jedzą mniej i zmniejszają swoją wagę. To samo dzieje się z mózgiem: kurczy się o 15%, by zużywać mniej energii.

Takie wyniki badań zwykle wywołują myśl: przecież podobnie jest z nami, dużymi ssakami? Żyjemy w tym samym ekosystemie i również dostosowujemy się do warunków otoczenia: zimą cieplej się ubieramy, jemy bardziej energetyzujące posiłki, rzadziej bywamy na powietrzu, częściej w ogrzewanych domach. Prawda, jednak mamy też umiejętności kształtowania otoczenia. Nie tylko po to, aby w nim przetrwać, ale by tworzyło ono kontekst, w którym wszystkim żyje się lepiej.

Na tego typu dążenie wskazuje jeden z wątków rozmowy z badaczkami kierującymi Akademią Młodych Uczonych. Podkreśliły one m.in., że Polska Akademia Nauk postanowiła w ubiegłym roku zwiększyć udział kobiet w swoim gremium i że coraz częściej tę samą tendecję widać choćby w przypadku projektów grantowych. Nie tylko dlatego, że takie są wymogi projektów europejskich. Powodem jest wzrastający poziom świadomości, że obecność kobiet w nauce jest ważna dla całego społeczeństwa. Bo ich pomysły badawcze, to, co i jak robią, sprawiają, że nauka się rozwija, a poza tym „eliminując kobiecą połowę świata, obcinamy sobie możliwości rozwoju w ogóle”. Na to żaden kraj, niezależnie od klimatu, z całą pewnością nie może sobie pozwolić.

Redakcja „Academii”

W numerze:

Puszcza Białowieska: Gryzący problem z ochroną

prof. dr hab. Anetta Undas Znaleźć, czyli szukać dalej

prof. dr hab. inż. Czesława Rosik-Dulewska 
Dla czystości środowiska

prof. dr hab. inż. Grażyna Jolanta Stochel 
Tworzyć wiedzę i się nią dzielić

dr hab. Paweł Gancarczyk 
Muzykologia Czego nuty uczą

dr Katarzyna Małek, dr Małgorzata Siudek, dr Janusz Krywult. dr hab. Agnieszka Pollo 
Astrofizyka Kartografowie Wszechświata

prof. nadzw. dr hab. Paweł Kozłowski 
Komentarz Podział i ruch

dr Paulina Szafrańska 
Biologia Zima, więc warto być małym

dr Marcin Rzeszutek, prof. de hab. Katarzyna Schier 
Psychologia Kłopoty przy pomocy

dr Wojciech A. Hellwing  
Astrofizyka Co spada na głowę

mgr Daniel Rak 
Oceanografia Nasze morze słodko-słone

dr Alicja Wierzcholska 
Fizyka Co zobaczył SST-1M

dr Piotr Szrek 
Paleontologia Człowiek, czyli ryba

dr Anna Ajduk, dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, dr hab. Monika Kędra, dr hab. inż. Monika Kwoka  
Czwórka bez sternika

dr hab. Jan Dzierżek 
Paleontologia Cienkie płatki, gruby lód

dr Julia Pawłowska  
Biologia Te, co rosną i latają

dr Anna Michalska 
Żywność Oprószyć malinami

W obiektywie Jakuba Ostałowskiego Tajemnice Tetydy

prof. Jerzy Bralczyk Chata z kraja

Artykuły można znaleźć w działach Teksty, Polecamy oraz Felietony.

Szczegóły dostępne tutaj.

Prof. dr hab. Małgorzata Kossowska o znaczeniu otwarcia i tolerancji, prof. dr hab. inż. Hanna Bogucka o łączeniu ludzi i urządzeń, prof. dr hab. Bożena Kamińska-Kaczmarek o naukowej odwadze i sile, profesor Andrzej Trautman o pewności istnienia fal grawitacyjnych, prof. Przemysław Śleszyński o tym, co się dzieje z polskimi średnimi miastami. Zapraszamy do lektury numeru magazynu PAN „Academia”, którego motywem przewodnim jest „Automatyzacja”.

Co nam zrobił piesek Aibo

Automatyzacja w niektórych polskich domach w latach 90. przybrała postać japońskiego czworonoga o imieniu Aibo. Pies robocik był jak żywy: szczekał, zasypiał, siusiał, a nawet chorował. Bardzo dobre rozwiązanie dla dziecka – oceniali rodzice. Pełni funkcję wychowawczą – trzeba karmić i poić, głaskać i zabawiać. Jedyne, co nie było bezwzględnie konieczne, to wyprowadzanie na spacer. To była tylko zabawka, która – jak inne tego typu przedmioty – po pewnym czasie szła w kąt. Nie spowodowała zatem rewolucji technologiczno-obyczajowej. Ta nadeszła jednak szybko – w momencie, kiedy do niektórych polskich domów wkroczyły komputery osobiste, niezwykłe, intrygujące, a dla niektórych tajemnicze pecety. Gdy znajomi przywozili je z bardziej cywilizacyjnie zaawansowanych rejonów, organizowali przyjęcia, aby zaprezentować to cudo.

I to naprawdę był cud. Bo my – wychowani na „Dziennikach gwiazdowych” Stanisława Lema ale i „Gwiezdnych wojnach” George’a Lucasa – kojarzyliśmy automatyzację z wielkimi maszynami, humanoidalnymi robotami i statkami kosmicznymi pełnymi skomplikowanych urządzeń, których budowa wymagała niewyobrażalnie wielkich rządowych pieniędzy. A tu na biurku stanęły nam monitor i klawiatura połączone kabelkami z niewielką skrzynką.

Dzisiaj automatyzacja jest dla każdego na wyciągnięcie ręki – choćby poprzez smartfony – ale kto wie, czy nie jeszcze bardziej tajemnicza. Wiemy, że gdzieś tam są roboty czy aplikacje, które rozwiążą każdy problem. Rozumiemy, że są jak ludzie i ludzi zastępują wszędzie: w produkcji, usługach, bankowości, logistyce. Mają wkroczyć do dziedzin takich jak opieka nad dziećmi czy ludźmi chorymi.

Zdajemy sobie sprawę, że pokazujemy w tym numerze jedynie ułamek możliwości, jakie dają nam nowe technologie. Znając jednak wyobraźnię naukowców, wiemy, że będziemy jeszcze nieraz do tego tematu wracać.

Redakcja „Academii”

W numerze:

prof. Przemysław Śleszyński 
Geografia Średnio, czyli coraz mniej

prof. dr hab. inż. Hanna Bogucka 
Potrzebny mi tylko mikrofon

prof. dr hab. Małgorzata Kossowska 
Chcę końca nieczułości

prof. dr hab. Bożena Kamińska-Kaczmarek 
Sukces daje poświęcenie

prof. dr hab. Jerzy Jarzębski 
Literatura Co widział Stanisław L.

prof. dr hab. Piotr Tryjanowski, lek. wet. Patrycja K. Kwiatkowska  
Parazytologia Mali złośliwi manipulatorzy

mgr Mateusz Banaszkiewicz  Psychologia Uwaga na uwagę

prof. Zbigniew Nawrat Kardiochirurgia Maszyny dla życia

dr Maciej Maryl Literaturoznawstwo Odczytać nienapisane

dr Agnieszka Kloch Biologia Dużo wiedzy, mało czasu

dr Krzysztof Walas Robotyka Mechaniczna delikatność

dr hab. inż Magdalena Jasińska 
Inżynieria Tanie w kropli mieszanie

profesor Andrzej Trautman Przewidując fale

dr hab. Piotr Homola Fizyka Opowieści łowcy cząstek 

dr hab. n. med. Wojciech Fendler, prof. dr hab. Dariusz Jemielniak 
Komentarz Wyszukuję, więc nie wiem

W obiektywie Jakuba Ostałowskiego: 
Sześć kobiet z energią jądrowa

prof. dr hab. Włodzimierz Zawadzki Zmarszczki czasoprzestrzeni

Artykuły można znaleźć w działach Teksty, Polecamy oraz Felietony.

Bajer, Zajkowska, Kloch, Chacińska, Chojnicka, Konarska, Bedyńska, Ciemerych-Litwinienko, Brzóska-Wójtowicz, Furgał, Janiuk, Środek, Zjawin, Olech, Rzeuska, Łyżwa-Piber, Molga, Romanowicz, Świło, Różańska, Wróblewska-Trochimiuk. W tym numerze magazynu PAN „Academia” głos oddajemy kobietom. Jaką przeszły drogę? Do czego dążą? Co myślą o traktowaniu przedstawicieli obu płci w nauce? Czy ich zdaniem jest dobrze, czy jedynie nie beznadziejnie?

To nie jest świat dla kobiet?

Przedmioty ścisłe nie są dla was – słyszą w podstawówce, gimnazjum, liceum. Kończą więc studia humanistyczne lub ewentualnie biologiczne. – Nie dacie rady zajmować się dziećmi i pracować jednocześnie naukowo, a nawet jeśli jesteście bezdzietne, nie macie odpowiednich predyspozycji – docierają do nich później głosy kolegów uczonych. Jeśli więc nawet zrobią doktorat, wyższych tytułów dopracowuje się dużo mniej, niżby mogło. Z rzadka zajmują eksponowane stanowiska, nieczęsto kierują instytutami, wydziałami, uczelniami. Po drodze w stosunku do – na szczęście – niektórych inni pozwalają sobie na zachowania, których tylko przy dużej dozie dobrej woli można nie uznać za molestowanie seksualne. Ot, sytuacja kobiety na edukacyjnej ścieżce.

Czy rzeczywiście jest tak źle? Czy emancypacja, parytety, świadomość nieistnienia znaczących – poza fizycznymi – różnic płciowych nie zmieniły tak wiele? Niełatwo na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie. Oddajemy więc tym razem głos kobietom nauki. Wyłącznie. Rozmawiamy z nimi o ich zawodowej drodze, wątpliwościach, ułatwieniach, przeszkodach. Prezentujemy ich badania, projekty, którymi kierują. I próbujemy dzięki ich spostrzeżeniom zobaczyć, jakie miejsce w polskiej nauce zajmują – lub mogłyby zajmować – uczone.

Być może bowiem – jak mówi jedna ze współtwórczyń tego numeru „Academii” – „nie ma czegoś takiego jak kobieta w nauce, jest człowiek w nauce”. A podział utrzymuje się tylko w głowach osób, które nie potrafią wyjść poza stereotypy i uprzedzenia.

Redakcja „Academii”

Szczegóły dostępne tutaj.