PAN informacje

Ze wstępu: Projekt jest próbą spojrzenia na świat nie tyle pod kątem możliwości, jakie ma przed sobą ludzkość, co raczej czynników ograniczających prawdopodobieństwo jej ekspansji, likwidacji niedostatków już istniejących, a także tych, które mogą pojawiać się w przyszłości. Przedsięwzięcie badawcze, podjęte przez Komitet Prognoz, nawiązuje w pewnym stopniu do uprzednio realizowanych projektów, takich jak „Europa 2050”. Zajęcie się tą problematyką sugerowały instytucje Unii Europejskiej. Z własnej inicjatywy Komitetu podjęty został natomiast projekt pt. „Polska 2050”, nad którym honorowy patronat objął Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Bronisław Komorowski, a także obecne przedsięwzięcie dotyczące globalnych zagrożeń rozwoju. Za szczególnie ważny uznało ten projekt Biuro Bezpieczeństwa Narodowego oraz Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, które w tym przedsięwzięciu aktywnie współuczestniczą.
 
Doświadczenia naukowo-badawcze, jakie zebrał Komitet Prognoz w pracy nad poprzednimi projektami, dotyczą dwóch obszarów.

Z pierwszego z nich wynika, że nie można tworzyć żadnych długookresowych projekcji dla kraju, pomijając zjawiska zachodzące w skali światowej. Globalizacja,  wraz z upowszechnieniem się gospodarki rynkowej oraz rewolucją  informacyjną, stworzyły tak gęstą sieć powiązań, że procesy zachodzące w jednej części świata wywierają wielki wpływ – pozytywny lub negatywny – na pozostałe jego części.
 
Drugi obszar doświadczeń ma inny wymiar, dotyczy bowiem ważnych ustaleń teoretycznych. Można tu sformułować trzy podstawowe tezy:
1. Wzrost gospodarczy nie przekłada się automatycznie na rozwój społeczno-cywilizacyjny. Twierdzenie to jest o tyle istotne, że ciągle dominuje kategoria wzrostu jako głównego kryterium sukcesu.
2. Długookresowej projekcji, zwłaszcza obejmującej kilka dekad, nie można tworzyć wyłącznie na podstawie modeli czysto ilościowych. Trudno bowiem przewidzieć wszystkie zdarzenia i czynniki zakłócające, zarówno te na poziomie kraju, jak i te dotyczące większych regionów czy wręcz całego świata.
3. Długookresowe projekcje powinny mieć charakter interdyscyplinarny, gdyż czynniki wspomagające bądź ograniczające wzrost gospodarczy, a zwłaszcza rozwój społeczny, wywodzą się w znacznym stopniu z systemu kulturowego oraz form i jakości zarządzania.

01. Strona tytułowa

02. Strona techniczna

03. List Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Jacka Michałowskiego do prof. Michała Kleibera Prezesa Polskiej Akademii Nauk

04. Spis treści

05. Wstęp

06. Jerzy Kleer "Globalne zagrożenia rozwoju (koncept teoretyczny i obszary badawcze)"

07. Michał Kleiber "Globalne zagrożenia - niepotrzebne zmartwienie czy powód do racjonalnej refleksji"

08. Jerzy Wilkin "Zagrożenia globalne wynikające ze zmian strukturalnych i instytucjonalnych"

09. Jerzy Kleer "Globalizacja a systemy polityczne"

10. Ryszard Kokoszczyński "Długookresowe zagrożenia globalne: ekonomiczne, społeczne, polityczne"

11. Andrzej P. Wierzbicki "Zagrożenia przyszłości: Czy sprosta im obecna wersja kapitalizmu"

12. Józef Niżnik "Oczekiwania i aspiracje społeczne a zmiany w polityce i gospodarce"

13. Andrzej Rychard "Oczekiwania i aspiracje społeczne a zmiany w gospodarce: Czy zawsze rozdźwięk? Wstępne refleksje"

14. Elżbieta Mączyńska "Anatomiczne podłoże dysfunkcji systemu społeczno-gospodarczego"

15. Maciej Miszewski "Hipoteza dryfu cywilizacyjnego - propozycje metaperspektywy dla rozważań o przyszłości kapitalistycznej gospodarki rynkowej"

16. Maciej Bałtowski "Dryf tradycyjnej polityki gospodarczej. czy niezbędny jest światowy regulator ekonomiczny?"

17. Piotr Pysz "W kierunku nowego ładu społeczno-gospodarczego w Europie"

18. Zbigniew Madej "Megasystemy są śmiertelne"

19. Stanisław M. Szukalski "Zagrożenia globalne wynikające ze zmian strukturalnych"

20. Anna Zielińska-Głębocka "Zmiany w strukturze gospodarki światowej a współzależność i polaryzacja interesów gospodarczych na linii: wysoko rozwinięta strefa euroatlantycka a gospodarki wschodzące Azji"

21. Katarzyna Żukrowska "Ocena interesów gospodarczych i politycznych w układzie świat zachodni - Azja i poza nim"

22. Katarzyna A. Nawrot "Kryzys światowego systemu finansowego a rynki azjatyckie"

23. Bogdan Góralczyk "Chiny jako aktor globalny"

24. Leszek Jerzy Jasiński "Czy Unii Europejskiej grozi marginalizacja w wymiarze globalnym?

25. Andrzej Sopoćko "Polityka pieniężna i realna gospodarka"

26. Informacja o autorach

Ze wstępu: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” realizuje projekt badawczy pt. „Zagrożenia globalne barierami rozwoju” we współpracy z Biurem Bezpieczeństwa Narodowego, pod patronatem Prezydenta RP. Potrzeba podjęcia takiego projektu wynika z przesłanek, jakie zrodziły się przy pracach nad studium, którego zwieńczeniem był Raport „Polska 2050”. W trakcie opracowywania tego Raportu okazało się, że w warunkach globalizacji oraz rewolucji informacyjnej analiza dotycząca możliwości rozwojowych poszczególnych państw, a także sektorów, musi w znacznym stopniu uwzględniać szeroki kontekst międzynarodowy.  

W wielu przypadkach, w odniesieniu do państw małych i średniej wielkości, zwłaszcza słabiej rozwiniętych, jest to absolutnie niezbędne. Wnioski te skłoniły Komitet do  kolejnego kroku w tych badaniach i podjęcia tematu zagrożeń globalnych. Przystępując do jego realizacji przyjęliśmy założenie, że zagrożenia globalne będą w przemożnym  stopniu determinowały rozwój świata w najbliższych dekadach. Mają współcześnie specyficzny charakter w przeciwieństwie do przeszłości, występują bowiem z większą intensywnością, stały się powszechne w skali całego globu, mają silne skłonności do kumulacji, a ponadto charakteryzują się dużą wizualnością wskutek rewolucji informacyjnej.

Jednym z tych zagrożeń, bardzo ważnym, są zagrożenia jakości życia. Mają one wiele wymiarów, wśród których na kilka należy zwrócić uwagę. Podstawowy wiąże się z olbrzymim przyspieszeniem zmian w prawie wszystkich sferach życia ludzkiego. Zdolność dostosowawcza człowieka do owych zmian wymaga jednak znacznie dłuższego czasu aniżeli sama zmiana. Pojawiające się nowe problemy i wyzwania, wymagające rozwiązania, dotyczą nie tylko stosunkowo szybkiego wzrostu liczby ludności, ale jego bardzo zróżnicowanego rozmieszczenia, głównie w krajach Południa, i relatywnego, a nawet absolutnego spadku liczby mieszkańców Północy, zwłaszcza w Europie. Pociąga to za sobą fale przepływów ludności, co w następstwie wywołuje nie tylko konflikty mentalne, religijne, ale często powoduje liczne i poważne zagrożenia rozruchami o różnym podłożu itp. 

01. Strona tytułowa

02. Strona techniczna

03. Spis treści

04. List Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Jacka Michałowskiego do prof. Michała Kleibera Prezesa Polskiej Akademii Nauk

05. Wstęp

06. Zbigniew Strzelecki "Tendencje rozwoju ludności świata"

07. Katarzyna Żukrowska "Wzrost gospodarczy a jakość życia"

08. Piotr Szukalski "Zapóźnienie kulturowe jako ryzyko przyszłości? Kilka uwag na marginesie badań nad aktywnym starzeniem się"

09. Leszek Kuźnicki "Rzeczywiste i pozorne zagrożenia globalne"

10. Maria Szyszkowska "Wartości immoralne scalające ludzkość szansą na pokonanie nierówności"

11. Henryk Domański "Formowanie się >nowych< struktur społecznych"

12. Czesław Bywalec "Zróżnicowanie konsumpcji jako wyraz nierówności ekonomicznych w polskim społeczeństwie"

13. Konrad Prandecki "Jakość życia w perspektywie 2050 roku"

14. Marek Benio "Nierówności zabezpieczenia społecznego między generacjami"

15. Józef Orczyk "Znaczenie pracy i kwalifikacji we współczesnym świecie"

16. Mieczysław Kabaj "Problemy współczesnego rynku pracy"

17. Urszula Sztanderska "Kwalifikacje a przyszłość pracy (ujęcie tezowe)"

18. Marek Bednarski "Underemployment - źródła ekonomiczne i skutki społeczne"

19. Stanisława Golinowska "Zdrowie i sprawność populacji wyzwaniem przyszłości"

20. Włodzimierz Cezary Włodarczyk "Racjonalna polityka zdrowotna sprzyjająca zdrowiu. Uwagi sceptyczne"

21. Antonina Ostrowska "Uwarunkowania zdrowego stylu życia"

22. Informacja o autorach

Publikacja jest efektem działań Komitetu Prognoz „Polska 2000 Plus” działającego przy Prezydium PAN, który realizował projekt badawczy „Zagrożenia globalne barierami rozwoju” we współpracy z Biurem Bezpieczeństwa  Narodowego, pod patronatem Prezydenta RP. W ramach projektu zorganizowano cykl  konferencji naukowych z udziałem naukowców i ekspertów reprezentujących różne dyscypliny z ośrodków naukowych całego kraju, zapraszając ich do podjęcia ważnych i kluczowych dla przyszłości społeczeństwa tematów.

Ze wstępu: W roku 1972 czwórka autorów opublikowała studium „The limits to growth”, które zasłynęło potem jako raport Klubu Rzymskiego. Tezy tego raportu zwróciły uwagę opinii światowej na ograniczoność zasobów, którymi dysponuje ludzkość, na możliwość zderzenia się tendencji wykładniczego wzrostu produktywności społeczeństw z ograniczonymi zasobami surowców naturalnych. W następnych latach pojawiła się wielka liczba publikacji, które kwestionowały obliczenia i szacunki autorów. Kolejne odkrycia złóż ropy, gazu, rud przesuwały moment, w którym wyczerpywanie się kolejnych surowców wprowadzi nas w stadium kryzysu. Jednak problem ograniczonych zasobów surowców i możliwości powstawania zjawisk kryzysowych istnieje, jest od tej pory dostrzegany i nieustannie analizowany. Nie ulega wątpliwości, że każdy rok przybliża nas do chwili, w której zjawiska kryzysowe staną się powszechnie odczuwaną rzeczywistością. Można już teraz zastanawiać się, czy wysokie ceny baryłki ropy naftowej, czy też rosnące ceny żywności nie są zapowiedzią tych kryzysów.

Komitet Prognoz PAN podjął tę tematykę w czwartej, kolejnej konferencji, formułując jej temat w postaci pytania „Czy kryzys światowych zasobów?” stan, wyzwania, perspektywy. Pytanie to można postawić, chociaż świat jako całość rozwija się i – pomimo kryzysów i objawów spowolnienia – nadal będzie rozwijał się w najbliższych dekadach. Przygotowując program konferencji, a następnie publikację książkową dokonano wyboru problemów i potencjalnych zagrożeń, które mogą ten rozwój w istotnym stopniu spowolnić, lub wręcz zahamować. 

01. Strona techniczna

02. List Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Jacka Michałowskiego do prof. Michała Kleibera Prezesa Polskiej Akademii Nauk

03. Spis treści

04. Wstęp

05. Leszek Kuźnicki "Biosfera: Historia i współczesność"

06. Jerzy Kleer "Marnotrawstwo zasobów jako przejaw kryzysu systemowego"

07. Tomasz Żylicz "Czy ochrona środowiska musi tyle kosztować?"

08. Marek Bartosik "Apetyt energetyczny cywilizacji a szanse jej przetrwania"

09. Andrzej Paweł Sikora "Dlaczego węgiel w Polsce będzie głównym surowcem energetycznym do 2050?"

10. Stanisław M. Szukalski "odnawialne źródła energii w polityce energetycznej UE"

11. Joanna Kulczycka, Barbara Radwanek-Bąk "Bezpieczeństwo podaży surowców nieenergetycznych i ich znaczenie w rozwoju gospodarki Unii Europejskiej i Polski"

12. Konrad Prandecki "Perspektywy ograniczenia konsumpcji zasobów naturalnych do 2050 roku"

13. Andrzej Jagusiewicz "Recepta na zachowanie zasobów"

14. Ewa Symonides "Współczesna róznorodność biologiczna - jej znaczenie dla człowieka, zagrożenia i szanse ochrony"

15. Janusz Kindler "Zasoby wodne dziś i jutro a perspektywy wyżywienia świata"

16. Franciszek Tomczak "Rolnictwo, produkcja żywności i perspektywy wyżywienia świata"

17. Julian Auleytner "Transformacja gospodarki światowej. W poszukiwaniu nowej filozofii"

18. Artur Pawłowski, Lucjan Pawłowski "Warunki trwałego i zrównoważonego rozwoju ludzkości"

19. Bohdan Wyżnikiewicz "Realność trwałego i zrównoważonego rozwoju - perspektywa 2050 roku"

20. Informacja o autorach