PAN informacje

Foto: Rafał Kowalczyk

Międzynarodowemu zespołowi naukowców udało się przeanalizować 50 tys. lat historii żubra w Europie i Azji. Było to możliwe m.in. dzięki badaniom kopalnego DNA, w których uczestniczyli m.in. uczeni Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży. Spora część materiału genetycznego pochodziła od żubrów z Puszczy Białowieskiej. Wnioski są takie, że wpływ na dynamikę populacji tych zwierząt miały kiedyś głównie zmiany klimatyczne.
 
– Celem projektu było prześledzenie pochodzenia historii żubra w Europie, w oparciu o unikatowy, choć początkowo nieliczny materiał paleogenetyczny. Podobnych badań wcześniej nie prowadzono – mówi PAP prof. Małgorzata Tokarska z IBS PAN.
 
Kilka lat temu IBS PAN nawiązał kontakt z paryskim Institute Jacob Monod. Białowieska placówka posiada bowiem unikalny materiał genetyczny żubrów z Puszczy Białowieskiej z przełomu XIX i XX wieku, żubrów kaukaskich oraz nieoznaczone gatunkowo kości przedstawicieli rodzaju Bison z jaskiń Kaukazu.
 
– Szukaliśmy laboratorium przeznaczonego do badania materiału paleogenetycznego, jakim dysponował Instytut Jacoba Monoda. Połączyliśmy więc siły, stopniowo dołączały kolejne jednostki, ze swoim materiałem genetycznym i kompetencjami – dodaje prof. Tokarska.
 
Analizy DNA ze szczątków kopalnych wykazały, że – jak wynika z opublikowanych właśnie wniosków z badań – współczesny, znany wszystkim żubr pojawił się na kontynencie europejskim stosunkowo niedawno. – Wyniki badań pozwoliły prześledzić procesy migracji, wymierania i zastępowania jednych form innymi w ciągu ostatnich 50 tys. lat – mówi prof. Tokarska.
 
Według naukowców nasz kontynent został trzykrotnie skolonizowany przez przedstawicieli rodzaju Bison.
 
Najstarsza poznana populacja żubra – rodzaj pra-żubra, spokrewniony ze współczesną formą tego gatunku – występowała tu od 57 tys. do 34 tys. lat temu, kiedy przeważał klimat umiarkowany. Podczas ostatniego zlodowacenia pierwotny pra-żubr został wyparty przez żubra stepowego (Bison priscus), przodka współczesnego bizona amerykańskiego. Dopiero po złagodzeniu klimatu, ok. 14 tys. lat temu, przybył z południowego Kaukazu i skolonizował Europę bezpośredni przodek współczesnego żubra, genetycznie przypominający pierwotnego pra-żubra.
 
Wyniki międzynarodowych badań wykazały, że najistotniejszy wpływ na dynamikę populacji w badanym okresie miały zmiany klimatyczne, a następnie presja antropomorficzna, czyli presja człowieka na środowisko.
 
Okazało się również, że dramatycznie niski poziom zmienności genetycznej współczesnego żubra to wynik nie tylko ostatnich stu lat działalności człowieka. – Dopóki nie pojawił się człowiek, klimat i zmiany środowiska miały najważniejszy i decydujący wpływ na migracje gatunków, ich wymieranie czy zastępowanie jednych drugimi – dodała prof. Tokarska.
 
Ostoją żubra w Polsce jest Puszcza Białowieska. Żyjące tam na wolności stado tych zwierząt liczy obecnie ponad 550 osobników i jest największym w kraju. To tam w 1929 roku rozpoczęły się prace nad uratowaniem tego gatunku i przywróceniem go naturze.

 
 
  © PAP – Nauka w Polsce, rof/ kow/ pat
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl