PAN informacje

Dwieście lat temu, dokładnie 28 września 1820 roku, członkowie Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk uroczyście położyli kamień węgielny pod budowę gmachu przeznaczonego na siedzibę Towarzystwa. W budynku znanym jako Pałac Staszica mieszczą się dziś m.in. Polska Akademia Nauk i Towarzystwo Naukowe Warszawskie.

Członkowie Towarzystwa, jak podaje Aleksander Kraushar, uroczyście zainaugurowali budowę pałacu: „we flaszy szczelnie zamkniętej złożono różne stare i nowe pieniądze, medale rozmaite, tudzież na arkuszu pergaminowym wypis dyplomów, ustalający byt Towarzystwa oraz nazwiska wszystkich jego członków” (A. Kraushar, TKPN. Monografia historyczna 1800-1832, ks. III). „Tego typu symboliczne akty zakopywania monet i dokumentów towarzyszyły wielu inicjatywom architektonicznym” – tłumaczy dr Aleksandra Wójtowicz, autorka książki Metamorfozy Pałacu Staszica wydanej przez Instytut Badań Literackich PAN. „Położenie kamienia węgielnego – inaczej węgłowego (od wyrazu węgieł – miejsca w narożniku budynku) to zwyczajowo akt położenia pierwszego kamienia pod budowę, inauguracja wzniesienia budynku” – dodaje.

Pałac Staszica - perła polskiego klasycyzmu

Gmach wzniesiony w stylu klasycystycznym u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu w Warszawie to dzieło włoskiego architekta Antonio Corazziego, późniejszego projektanta Teatru Wielkiego i innych budynków publicznych w Warszawie. Stanisław Staszic, który był inicjatorem budowy i w znaczącej części fundatorem gmachu, już w 1823 roku otworzył pierwsze posiedzenie Towarzystwa w nowej siedzibie. W pałacu, oprócz amfiteatralnej sali posiedzeń i bibliotek, znajdowały się gabinety i przestrzenie muzealne, w których prezentowano zbiory archeologiczne, numizmatyczne i mineralogiczne. Znaczącym miejscem była sala i zbrojownia Dąbrowskiego, w których eksponowano kolekcję militariów, obrazów i autografów ofiarowanych w testamencie Towarzystwu przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Oprócz archiwum Legionów i dzieł sztuki, pośród zbiorów znajdowały się takie pamiątki, jak chorągiew Kara Mustafy, zwana chorągwią Mahometa. zdobyta przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683r.

Pałac Staszica domem na instytucji naukowych

Pałac Staszica od początku przeznaczony był dla instytucji naukowych. Mimo zawirowań historii i zmian jego przeznaczenia, także dzisiaj, podobnie jak 200 lat, temu mieszczą się w nim instytucje o takim profilu. Są to instytuty Polskiej Akademii Nauk: Instytut Badań Literackich PAN, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut Historii i Nauki PAN, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Instytut Nauk Prawnych PAN, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, Rada Języka Polskiego PAN. W pałacu mieszczą się również: PAN Zakład Działalności Pomocniczej oraz PAN Archiwum, Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, Towarzystwo Literackie im. Adam Mickiewicza oraz Towarzystwo Naukowe Warszawskie.