PAN informacje

Ok. 30 tys. lat temu powstała tzw. kultura grawecka. Grupy łowców-zbieraczy zasiedliły stopniowo obszar niemal całej Europy. Najnowsze badania pokazują, że szczególną rolę w życiu naszych przodków odgrywały zwierzęta mięsożerne. Dowody na to zebrali naukowcy z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN.

Jak wyglądała codzienność ludzi w okresie paleolitu? Analizują to dr hab. Piotr Wojtal i dr hab. Jarosław Wilczyński. Ich najnowsza publikacja właśnie ukazała się w czasopiśmie „Journal of Anthropological Archaeology” i przynosi ciekawe wnioski.

Na co polowali łowcy?

Lisy, wilki, rosomaki, a także niedźwiedzie i lwy jaskiniowe. Szczątki tych drapieżników znajdywane są w Europie Środkowej na stanowiskach archeologicznych z paleolitu, należących do kultury graweckiej (30-20 tys. lat temu). Takich odkryć zanotowano bardzo dużo zwłaszcza w południowych Morawach (Czechy). To wskazuje, że zwierzęta mięsożerne miały istotne znaczenie w życiu graweckich łowców.

Głównym powodem polowań na drapieżniki było prawdopodobnie zdobycie skór, na co wskazują zachowane w szczątkach ślady. Nasi przodkowie z paleolitu wykorzystywali też kości do wyrobu narzędzi (np. szydeł czy przekłuwaczy). Z zębów niedźwiedzi, wilków i lisów wykonywali zaś ozdoby (zawieszki).

Drapieżniki były również źródłem mięsa dla graweckich myśliwych. Dowodem na to są zachowane na kościach ślady, które powstały podczas ćwiartowania tuszy i filetowania mięsa. Odkryto je w szczątkach lisów, wilków i rosomaków, ale też lwów jaskiniowych i niedźwiedzi.

Sztuka i symbolika

Wilki, rosomaki i lisy były niewątpliwie ważną zdobyczą dla graweckich łowców. Jednak w sztuce i symbolice związanej z tą kulturą rzadko je przedstawiano. Znacznie więcej jest figurek największych drapieżników – lwów i niedźwiedzi, co podkreśla ich znaczenie w życiu duchowym ówczesnej społeczności.

Głowa lwa jaskiniowego wykonana w wypalonej glinie z czeskiego stanowiska archeologicznego Pavlov I. Fot. dr hab. Jarosław Wilczyński

Szczątki lwów jaskiniowych oraz niedźwiedzi (jaskiniowego i brunatnego) znaleziono na wielu stanowiskach archeologicznych w Europie Środkowej. Oznacza to, że na te duże i niebezpieczne zwierzęta polowano celowo i z rozmysłem.

Więcej informacji można znaleźć w artykule naukowców.

„Carnivores in the everyday life of Gravettian hunters-gatherers in Central Europe” (Piotr Wojtal, Jiří Svoboda, Martina Roblíčková, Jarosław Wilczyński)

O kulturze graweckiej

Ok. 30-20 tys. lat temu następowały szybkie zmiany klimatu, które spowodowały nasunięcie się lądolodu skandynawskiego na obszar Europy. Wpłynęło to nie tylko na środowisko, ale także społeczeństwa ludzkie.

Powstała kultura grawecka. Grupy łowców-zbieraczy zasiedliły tereny od Pirenejów aż po Ural. Na całym tym obszarze osadnicy używali bardzo podobnych narzędzi (m.in. ostrzy tylcowych i tzw. jednozadziorców). Tworzyli też charakterystyczne i słynne figurki żeńskie, często nazywane paleolitycznymi Wenus (najbardziej znana jest Wenus z Willendorf).

Jednozadziorzec, czyli ostrze używane przez graweckich myśliwych. Znalezisko ze stanowiska archeologicznego Kraków Spadzista. Fot. dr hab. Jarosław Wilczyński

Ludzie po raz pierwszy w swojej historii mieszkali w jednym miejscu przez dłuższy czas, liczony nawet w latach. Dzięki badaniom szczątków zwierząt (odkrytych w takich lokalizacjach) możemy odtworzyć i lepiej zrozumieć życie naszych przodków.

Na południowych Morawach, na stanowiskach z wczesnego okresu kultury graweckiej (sprzed około 27 tys. lat) dominują małe zwierzęta (ptaki, zające, lisy) i średnie zwierzęta (renifery, wilki, rosomaki). Ale występują również kości dużych ssaków (niedźwiedzi, lwów jaskiniowych, koni i mamutów). Wskazuje to, że myśliwi wybierali zwierzynę łowną z szerokiego spektrum gatunków.

Natomiast na stanowiskach późnograweckich (sprzed ok. 25 tys. lat) widoczna jest wyraźna specjalizacja łowiecka. Obiektem polowań stał się głównie jeden gatunek –  zazwyczaj mamut lub renifer.

Najlepszymi przykładami stanowisk późnograweckich są Kraków Spadzista i czeskie Milovice I, gdzie dominują szczątki mamutów.

Źródło informacji i zdjęć: Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN