PAN informacje

Dr Anna Engelking, etnografka i etnolingwistka, zatrudniona w Instytucie Slawistyki PAN, autorka pracy Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa (2000, wyd. 2: 2010) oraz kilkudziesięciu artykułów, dotyczących m.in. zbiorowej tożsamości białoruskich kołchoźników, problematyki pograniczy kulturowych i historii przez wiele lat prowadziła etnograficzne badania terenowe we wsiach zachodniej i wschodniej Białorusi. Ich owocem jest obszerna monografia Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku.

W swoim studium autorka koncentruje się wokół pytań o długie trwanie konstytutywnych dla tożsamości współczesnych kołchoźników tradycyjnych kategorii kognitywnych i aksjologicznych, jakie przetrwały XX-wieczne paroksyzmy destrukcji: kolektywizację, ateizację, wojnę i Zagładę. W dialogu z rozmówcami, poszukuje ujawniających się w ich narracji tożsamościowej wartości, norm i reguł, podstawowych opozycji semiotycznych i cech dystynktywnych, starając się uzyskać wgląd w treści, strukturę i sposób konstruowania zbiorowej tożsamości współczesnych mieszkańców wsi kołchozowych na Białorusi w jej kontekście społecznym i historycznym. Rdzeniem wizerunku własnego kołchoźników okazuje się realizowany dzięki pracy na ziemi sakralny wzór dobrego gospodarza. Ich wspólnotowa tożsamość jest zaś wypadkową funkcjonujących w zbiorowej wyobraźni stereotypów pana i żyda – dwóch historycznych i symbolicznych partnerów społecznych tradycyjnego chłopa. Zbiorowa tożsamość wsi białoruskiej w jej dzisiejszym wariancie kołchoźniczym okazuje się chłopską tożsamością postpańszczyźnianą, jaka nosi w sobie ślady dawnej stanowej struktury społecznej i jest nierozerwalnie związana ze światopoglądem mitycznym. Pozostając obojętna na nowoczesne projekty ideologiczne i polityczne, zachowuje wymiar uniwersalistyczny, skoncentrowany wokół relacji człowieka z sacrum.