PAN informacje

1 marca 1810 r. w Żelazowej Woli urodził się Fryderyk Chopin. Moc i siła ponadczasowej muzyki naszego największego kompozytora nie miały odzwierciedlenia w jego zdrowiu. Fryderyk Chopin zmarł w wieku 39 lat – na co chorował i co tak naprawdę było przyczyną jego śmierci? Badał to Instytut Genetyki Człowieka PAN.

Po lewej: Wizerunek Fryderyka Chopina (1849 r.) odtworzony przy użyciu modelowania 3D, autor: Hadi Karimi https://hadikarimi.com/cc-by-sa, Wikipedia Commons. Po prawej: Tablica w kościele Św. Krzyża w Warszawie, autor: Andreas Faessler, Wikipedia Commons.

Słabe zdrowie

Chopin chorował przewlekle na chorobę, której główne objawy pochodziły z dróg oddechowych. Choroba objawiała się męczącym kaszlem i okresowymi dusznościami, odkrztuszaniem gęstej i lepkiej wydzieliny oraz krwiopluciem, które pojawiło się w późniejszej fazie choroby. Z historii rodzinnej wiadomo, że młodsza siostra kompozytora, Emilia, zmarła w wieku lat 14, również na bardzo podobną objawowo, lecz gwałtowniej przebiegającą chorobę płuc. Podczas sekcji zwłok u kompozytora stwierdzono znaczne zmiany strukturalne w sercu, ku zaskoczeniu silniejsze niż zmiany w płucach. Serce Chopina, zgodnie z jego wolą, zostało wyjęte ze zwłok i stosownie zabezpieczone przewiezione do Warszawy. Fryderyk Chopin został pochowany na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu, jego serce znajduje się w kościele Św. Krzyża w Warszawie.

Choroba rzadka czy częsta?

Ze względu na mnogość i ciężkość objawów chorobowych Chopina najbardziej prawdopodobnym rozpoznaniem od początku była gruźlica płuc. Inne podejrzenia krążyły m.in. wokół mukowiscydozy, niedoboru alfa-1-antytrypsyny czy niedomykalności zastawki dwudzielnej. Wszystkie z wymienionych chorób mają wiele podobnych niespecyficznych objawów klinicznych, takich jak przewlekły kaszel, duszność czy ogólne osłabienie.

„W Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu w swoim czasie ze szczególną uwagą rozpatrywaliśmy możliwość mukowiscydozy u Chopina. Takie objawy, jak wieloletni przebieg, duszący kaszel z odkrztuszaniem dużej ilości lepkiej wydzieliny, znaczne wychudzenie i zła tolerancja wysiłku fizycznego, nawracające zapalenia dolnych oraz górnych dróg oddechowych, w tym często zatok i krtani, konieczność stosowania diety beztłuszczowej, udar cieplny, objawy osteo-artropatii przerostowej pochodzenia płucnego mogłyby o niej świadczyć. Pamiętać trzeba również o braku potomstwa mimo długiego pożycia z George Sand, a także bardzo podobnie objawiająca się choroba płuc u siostry Emilii: występowanie choroby tylko w jednym pokoleniu jest typowe dla rodzaju dziedziczenia takiego jak w mukowiscydozie” – wyjaśnia prof. Michał Witt, dyrektor Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu.

Mukowiscydoza to jednak rozważania teoretyczne. Jak przyznaje prof. Witt, typowym jej objawem jest obecność tzw. palców pałeczkowatych (objaw chorobowy polegający na pogrubieniu dystalnych paliczków, które przyjmują charakterystyczny kształt), a brak go w doskonale powszechnie znanym odlewie lewej ręki Chopina, wykonanym po śmierci kompozytora w 1849 r.

Badania Instytutu Genetyki Człowieka nad chorobą Chopina

Wyniki analizy makroskopowej serca Fryderyka Chopina zespół Instytutu Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu wraz z medykami sądowymi z Wrocławia oraz kardiologami i patomorfologami opublikował jako jedyny na świecie w 2018 r. w czasopiśmie „American Journal of Medicine”. Uzyskane w tych badaniach dane morfologiczne, po raz pierwszy tak dokładnie opisane, wskazują z dużym prawdopodobieństwem, że w ostatnim okresie życia Chopin cierpiał na włóknikowe zapalenie osierdzia. Świadczy o nim osad włóknikowy na powierzchni osierdzia, ogniska szkliwienia, ogniskowe krwawe wybroczyny na przedniej ścianie lewej komory, rozstrzeń głównie prawej komory i prawego przedsionka, z wyraźnymi cechami prawokomorowej przewlekłej niewydolności serca. Z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić można, że zapalenie osierdzia u Chopina stanowiło powikłanie aktywnej gruźlicy i stąd powinno być traktowane jako gruźlicze zapalenie osierdzia (pericarditis tuberculosa), które jest jednym z najcięższych narządowych powikłań rozsianej gruźlicy.

„Na podstawie dokonanej przez nas analizy makroskopowej z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością można stwierdzić, że chorobą zasadniczą, na którą chorował Fryderyk Chopin, była długotrwała rozsiana gruźlica płuc. Stała się ona przyczyną postępującego pogarszania ogólnego stanu fizycznego kompozytora i wielu różnorodnych objawów, głównie z dróg oddechowych. Gruźlicze zapalenie osierdzia, gwałtownie postępujące w ostatnim okresie życia, było zapewne bezpośrednią przyczyną śmierci kompozytora poprzez doprowadzenie do niewydolności krążeniowo-oddechowej. Niemal ostatecznie rozstrzyga to problem choroby i przyczyny śmierci Fryderyka Chopina, choć dopiero analiza genetyczna mogła by dać ostateczne i niepodważalne dowody postawionych hipotez” – stwierdza prof. Witt.

Źródło informacji: Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu