PAN informacje

Badania terenowe na temat polskiego dziedzictwa kulturowego prowadzone wspólnie przez naukowców z Polskiej Akademii Nauk i Narodowej Akademii Nauk Ukrainy zaowocowały wydaniem znakomitej pozycji naukowej pt.: „Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia – Ukraina”.

Monografia jest jednym z efektów trzyletniego grantu badawczego pod tytułem Mowa polska na Bukowinie Karpackiej. Dokumentacja zanikającego dziedzictwa narodowego, zrealizowanego w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki" w latach 2015-2018. Inicjatorką i kierowniczką tego wielkiego przedsięwzięcia była dr hab. Helena Krasowska, profesor Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.

Prezentowana publikacja jest wynikiem długotrwałych i wymagających niezwykłej naukowej wnikliwości badań terenowych zrealizowanych w 58 miejscowościach: 39 na Bukowinie północnej i 19 na Bukowinie południowej. Najcenniejszym efektem zrealizowanych badań jest zebrany materiał dokumentacyjny. Składa się nań 260 godzin nagrań (wszystkie zostały spisane w postaci 4500 stron transkrypcji półortograficznej): 120 godzin zarejestrowanych na Bukowinie północnej (Ukraina) i 140 na Bukowinie południowej (Rumunia), 20 228 fotografii i skanów różnego rodzaju przedmiotów, a także dokumentów ilustrujących sytuację językową i życie Polaków na Bukowinie (11 433 wykonanych na Ukrainie i 8795 w Rumunii).

W obszernej monografii „Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia – Ukraina" naukowcy ci prezentują zaledwie wyimek badań przeprowadzonych wśród najstarszej generacji mniejszości Polskiej zamieszkującej Bukowinę. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że badania zostały przeprowadzone z użyciem jednakowej metody i takich samych narzędzi badawczych zarówno w północnej (ukraińskiej), jak i południowej (rumuńskiej) części regionu. Należy to uznać za niewątpliwy sukces projektu, zważywszy na to, że były to pierwsze systematyczne i jednorodne pod względem problemu i metody badania Polaków na terenie całej historycznej Bukowiny.

Bezdyskusyjną wartością książki jest bogaty materiał ilustracyjny. Opublikowane fotografie pochodzą z rodzinnych albumów rozmówców (kolekcje te dokumentują kulturę i życie społeczne z różnych okresów historycznych: od początków XX wieku aż do czasów obecnych) lub zostały wykonane przez członków zespołu badawczego podczas badań terenowych. Książka została także opatrzona aneksem, który zawiera listę rozmówców, spis tabel, diagramów, map i fotografii, bogatą bibliografię oraz streszczenie w języku angielskim, rumuńskim i ukraińskim. Aneks ten stanowi istotne uzupełnienie materiału językowego i pozwala na lepszą orientację w potężnym korpusie zgromadzonych tekstów. Część otwierająca i zamykająca monografię została napisana wspólnie przez wszystkich autorów. Autorzy zadbali również o cyfrową wersję wybranych wywiadów (do książki dołączony jest pendrive), pozwalając czytelnikom nie tylko konfrontować „żywy" materiał z wykonaną transkrypcją, ale także wsłuchać się w wyjątkową mowę polską na Bukowinie.

Książka została przygotowana z myślą o szerokim kręgu odbiorców. Jest skierowana nie tylko naukowców, którzy znajdą w niej materiały do dalszych badań językoznawczych i kulturoznawczych, ale także do wszystkich zainteresowanych polskim dziedzictwem kulturowym, pamięcią społeczną, językiem, przemianami życia zbiorowego. Autorzy zrealizowali tym samym wyznaczony w projekcie cel – zebranie i opracowanie materiału będącego świadectwem kultury polskiej poza granicami kraju. Lekturę tej książki można więc potraktować jako duchową i mentalną wędrówkę po śladach wydeptanych przez Polaków na przestrzeni dziejów na terenie Bukowiny. Kraina ta była jednym z wielu kierunków migracji, obieranych przez ludność polską, a jednocześnie stała się terenem szczególnym. Dzięki wielokulturowości i gościnności Bukowiny część Polaków rozpoczęła tu przed laty nowe życie, powołując do istnienia szczególną kulturę, po której oprowadzają dziś kolejne pokolenia posługujące się ukształtowaną w toku życia społecznego mową bukowińską. Skrawek ich świata prezentuje niniejsza książka.

Jest to książka wybitna, pomimo tego, że pisano wiele o polszczyźnie kresowej, o Polakach i tożsamości na południowo-wschodnich Kresach, to warto wspomnieć, że nigdy nie powstało tak dobre, zwarte opracowanie na ich temat.

Helena Krasowska jest profesorem w Instytucie Slawistyki PAN, zastępcą dyrektora ds. naukowych, Lech Aleksy Suchomłynow jest pracownikiem naukowym  w Międzynarodowej Szkole Ukrainistyki NANU.

Monografia „Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Mowa polska na Bukowinie: Rumunia – Ukraina", autorstwa Heleny Krasowskiej, Magdaleny Pokrzyńskiej i Lecha Suchomłynowa jest dostępna tutaj http://ireteslaw.ispan.waw.pl/handle/123456789/625