PAN informacje

Historyczne tablice pamiątkowe z dawnego Domu Polskiego w Wiedniu zostały oficjalnie przekazane Muzeum Historii Polski. W uroczystości, która odbyła się 23 stycznia br. w siedzibie MKiDN, uczestniczyli: Jarosław Sellin ‒ wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Paweł Rowiński – wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, Teresa Kopeć – prezes Forum Polonii z Wiednia, Artur Warzocha – senator RP oraz Robert Kostro ‒ dyrektor Muzeum Historii Polski.

Polska Akademia Nauk po przejęciu w 1980 roku z rąk Fundacji „Dom Polski” posesji przy Boerhaavegasse 25 w III dzielnicy Wiednia i założeniu tu Stacji Naukowej w 1986 roku przystąpiła do remontu znajdującego się w bardzo złym stanie domu (a w zasadzie dwóch domów – budynku głównego i oficyny). Podczas prac w piwnicach oficyny odkryto na ścianach dwie duże (1,60x1,00 m) tablice z czarnego kamienia. Tablice zostały zdemontowane, troskliwie opakowane i złożone w pomieszczeniach magazynowych Stacji.

Tablice te znajdowały się w istniejącej w latach 1914-1920 kaplicy w Domu Polskim. Ich kształt i treść są bardzo interesujące. Z jednej strony celem ich było dokumentowanie „fundatorów” i „dobrodziejów” Domu Polskiego, przy czym skrupulatnie odnotowano, że na miano dobrodzieja zasługuje ten, kto ofiarował ponad 100 koron, zaś fundator musiał ofiarować ponad 2000 koron. Z drugiej strony tablice stały się w trakcie pierwszej wojny światowej swoistą „kamienną kroniką” polskiej społeczności w Wiedniu. Warto nadmienić, że wskutek działań wojennych do Wiednia napłynęło ok. 200 tys. uchodźców z Galicji, a dom przy Boerhaavegasse 25 stał się ważnym miejscem także dla nich, nie tylko dla stałych polskich mieszkańców naddunajskiej stolicy. Z tego względu tablice zostały podzielone na charakterystyczne kwatery, w których stopniowo dokonywano „wpisów”, czczących m.in. polskich legionistów, słynną szarżę pod Rokitną 13 czerwca 1915 roku, odzyskanie Lwowa, Warszaw i Wilna, akt z 5 listopada 1916 roku dwóch cesarzy (austriackiego i niemieckiego) odzyskanie niepodległości w 1918 roku, wreszcie zaślubiny z morzem w 1920 roku. Ten ostatni rok wyznacza również koniec istnienia kaplicy w Domu Polskim. Ponieważ wielu Polaków po 1918 roku powróciło do kraju, działalność Domu Polskiego osłabła, kaplicę zlikwidowano, a jej wyposażenie przeniesiono do Dytiatyna, do kaplicy powstałej na polu krwawej bitwy stoczonej we wrześniu 1920 roku z bolszewikami, która jest określana jako „polskie Termopile” i została uwieczniona na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
Tablice, prawdopodobnie ze względu na swoje gabaryty, pozostały na miejscu, a ze względu na przekształcenie pomieszczeń piwnic oficyny, w tym też kaplicy, na boksy piwniczne dla mieszkańców, zniknęły z pola widzenia. Po ich demontażu rozpatrywano różne warianty ich eksponowania, co nie było łatwe ze względu chociażby na ich rozmiary. Tablice mają ogromną wartość historyczną, jako wspomniany dokument życia Polaków w Wiedniu podczas pierwszej wojny światowej, w dużym stopniu utraciły swoje znaczenie upamiętniające. Na przykład już dzisiaj, nie negując faktycznego znaczenia tego aktu, trudno cesarską deklarację z 5 listopada 1916 (nota bene na tablicy jest błędna data 4 listopada) jako moment „utworzenia niepodległego Królestwa Polskiego”, a szczególnie chyba trudno podkreślać tu rolę cesarza niemieckiego Wilhelma II. Dlatego propozycja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazania obu tablic jako artefaktów o dużej wartości historycznej do Muzeum Historii Polski i ich wyeksponowania w tym muzeum spotkała się z pozytywnym odzewem władz Polskiej Akademii Nauk.
Obszerniejsze informacje na temat tablic można znaleźć w artykule „Jubileusz i tablice” pióra Bogusława Dybasia, dyrektora Stacji Naukowej w Wiedniu.

Fot. Danuta Matloch/MKiDN

Żródła: Muzeum Historii Polski, PAN Stacja Naukowa w Wiedniu