PAN informacje

Smak – to zmysł społeczny. Uważa się, że jest cechą naturalną, ale to też aktywność, która kształtuje się w interakcji z innymi, w ramach społecznie przyjętych konwencji i zasad. O klasowym wymiarze upodobań kulinarnych przeczytacie w najnowszym numerze kwartalnika „Studia Socjologiczne”.

Smak bywa uznawany za znacznik pozycji społecznej. W badaniach gustów kulinarnych punktem odniesienia jest hierarchiczna opozycja smaku z konieczności (klasy zdominowane) i smaku z luksusu (klasy uprzywilejowane). 

Smak społeczny

Na hierarchię znaczeń wiązaną ze smakiem zwraca uwagę dr Justyna Straczuk z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w artykule „Kwestia smaku. O klasowym wymiarze upodobań kulinarnych, alternatywnych systemach wartości i legitymizacji nierówności społecznych”. 

„Smak jest (…) silnym operatorem klasowości, nie tylko w sferze realnych praktyk, ale przede wszystkim jego symbolicznego znaczenia utwierdzającego klasę średnią w przekonaniu o prawomocności swojej uprzywilejowanej pozycji” – pisze autorka. Smak klas ludowych (zdominowanych) w zestawieniu ze smakiem klas średnich (uprzywilejowanych) staje się brakiem tego, co w dominującej narracji postrzegane jest jako pożądane. „W kontekście polskim wartości te wpisują się w potransformacyjne dyskursy wolnorynkowe (otwartość na zmianę, elastyczność, indywidualizm) każące postrzegać ‘przegranych transformacji jako nienadążających za modernizacją’^[1]” – zaznacza dr Straczuk. 

Autorka przedstawia wnioski z analizy wypowiedzi przedstawicieli klas zdominowanych na temat ich upodobań i praktyk kulinarnych. Wypowiedzi pochodzą z badań jakościowych dotyczących powiązania wzorów jedzenia ze strukturą społeczną. Badanie przeprowadzono w latach 2012-2015 w ramach projektu kierowanego przez prof. Henryka Domańskiego. Respondentów pytano m.in. o jedzeniowe preferencje i awersje, zakupy, jedzenie codzienne i odświętne, jedzenie w domu i poza nim, stosunek do zdrowego odżywiania się, kuchnię tradycyjną, etyczne jedzenie oraz wspomnienia jedzeniowe. 

Zdaniem dr Straczuk analiza jakościowa tych wypowiedzi pozwala inaczej spojrzeć na związek stylów jedzenia z klasowymi podziałami. Umożliwia też rozpoznanie alternatywnych systemów wartości determinujących wybory klas zdominowanych związanych ze smakiem. Wybory te rządzą się własną racjonalnością i moralnością opartą na „systemach wiedzy i przekonań, które pozostają (…) niedowartościowane”. 

O autorce 

Dr Justyna Straczuk jest adiunktem w Zespole Socjologii i Antropologii Kultury Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Jej zainteresowania naukowe obejmują m.in.: antropologię codzienności, socjologię jedzenia, społeczno-kulturowy wymiar emocji, granice i pogranicza, metodologię badań jakościowych i wtórną analizę danych jakościowych. Współautorka książki pt. „Wzory jedzenia a struktura społeczna” (wraz z Henrykiem Domańskim, Zbigniewem Karpińskim i Dariuszem Przybyszem), która analizuje zwyczaje żywieniowe w Polsce. 

O numerze 

245. numer „Studiów Socjologicznych” ukazał się drukiem w czerwcu br. oraz w wersji elektronicznej.  

W numerze opublikowano także artykuły: 

• Arkadiusz Karwacki, Katarzyna Suwada, „Kulturowa presja i instytucjonalne warunki jako determinanty feminizacji nieaktywności zarobkowej we współczesnej Polsce” 
• Katarzyna Growiec, Jakub Growiec, Bogumił Kamiński, „It Matters Whom You Know: Mapping the Links Between Social Capital, Trust and Willingness to Cooperate” 
• Andrzej Meler, „Parlamentarne ćwierkanie o pandemii. Analiza sentymentu tweetów parlamentarzystów publikowanych podczas pierwszych 12 miesięcy pandemii koronawirusa w Polsce” 
• Paweł Matuszewski, „Śmieci na wejściu, śmieci na wyjściu”. Wpływ jakości koderów na działanie sieci neuronowej klasyfikującej wypowiedzi w mediach społecznościowych” 
• Piotr Jabkowski, Aneta Piekut, „Struktura gospodarstwa domowego a skłonność respondentów do uchylania się od odpowiedzi na pytanie o całkowity dochód netto w Europejskim Sondażu Społecznym, 2008-2018” 
• Paweł Stępień, Michał Pierzgalski, „Wybory niekonkurencyjne – dowody z elekcji lokalnych w Polsce”
• Monika Berdys, „Kognitariusz polski w Ameryce”

„Studia Socjologiczne” 

Kwartalnik polskiego środowiska socjologicznego. Publikowane są tu artykuły ze wszystkich dziedzin socjologii i dyscyplin pokrewnych (jeśli problematyka ujęta jest z perspektywy socjologicznej), a także polemiki i debaty naukowe oraz recenzje książek. Czasopismo wydają Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Komitet Socjologii PAN oraz Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. 

W wersji drukowanej wydawany od 1961 r. Od 2010 r. dostępna jest także wersja elektroniczna umieszczana na platformie journals.pan.pl/sts oraz na stronie www.studiasocjologiczne.pl. 

^[1] Cyt. za: Buchowski Michał, „Czyściec. Antropologia neoliberalnego postsocjalizmu”, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2018.

Źródło informacji: Polska Akademia Nauk