PAN informacje

Lodowce i wieloletnia zmarzlina to elementy środowiska geograficznego bardzo wrażliwe na zmiany klimatyczne. Jak ewoluowały? Dowiadujemy się tego z badań z wykorzystaniem prądu elektrycznego i z analiz sejsmicznych. Przedpola lodowca Hansa i okolic Hornsundu na Spitsbergenie bada dr hab. Mariusz Majdański z Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.

Kriosfera to powłoka lodowa obejmująca warstwę od górnej troposfery do dolnej granicy gruntów przemarzniętych, czyli wieloletniej zmarzliny. Składają się na nią także lody morskie, lodowce i lądolody oraz śniegi stale utrzymujące się w wysokich górach i na obszarach okołobiegunowych oraz okresowo na znacznych obszarach strefy umiarkowanej.

Badania kriosfery należą do priorytetowych zadań naukowych na świecie. Dr hab. Majdański analizuje relację wieloletniej zmarzliny z rzeźbą, budową geologiczną i komponentami kriosfery.

– Mimo energicznych prac prowadzonych w ostatnich latach w niektórych miejscach, zasięg tych zmiennych elementów kriosfery jest jeszcze niemal w ogóle niepoznany – zauważa badacz. – Okolica Hornsundu na Spitsbergenie to miejsce newralgiczne dla badań zmarzlinowych Spitsbergenu, ponieważ na tym południowym fragmencie archipelagu związane z klimatem dynamicznie zachodzące zmiany mogą być największe.

W ramach swoich badań dr Majdański chce określić powierzchnię i głębokość występowania wieloletniej zmarzliny w przestrzeni pomiędzy stokiem górskim i brzegiem morskim fiordu Hornsund.

– Występowanie wieloletniej zmarzliny zależy od wielu czynników – wyjaśnia. – Po pierwsze – od oddziaływania temperatury powietrza na powierzchnię ziemi i od czasowej zmienności tej temperatury. Po drugie – od wpływu słonej wody morskiej. W końcu – od ewolucji wybrzeża widocznej w postaci różnowiekowych teras morskich znajdujących się na różnych wysokościach w okolicy Hornsundu. Na temperaturę wieloletniej zmarzliny i zawartość lodu gruntowego na przedpolu lodowca wpływała także zmienność zasięgu zlodowacenia, szczególnie w okresie od końca tzw. Małej Epoki Lodowej.

Środowisko kształtowane przez lodowiec (glacjalne), oraz krajobraz powstały wskutek transportu i gromadzenia się rozdrobnionego materiału skalnego (środowisko peryglacjalne) przenikają się. Zmienną granicę permafrostu, czyli wieloletniej zmarzliny, wyznacza temperatura zero stopni Celsjusza.

Jak podkreśla dr hab. Majdański w analizie uzasadniającej jego wniosek do Narodowego Centrum Nauki, w tym obszarze badań wykonano wiele badań geofizycznych. Naukowcy wykorzystali zjawisko różnego przewodnictwa prądu elektrycznego gruntu w zależności od jego składu i struktury. To pozwoliło ocenić zakres występowania zmarzliny i jej relację z lodowcem oraz rzeźbą i budową geologiczną fiordu. Dla uzupełnienia tych analiz dr Majdański planuje przeprowadzenie szeroko zakrojonych badań sejsmicznych. Wraz z informacjami klimatycznymi i innymi obserwacjami utworzą one kompletny zestaw danych geofizycznych.

Polscy naukowcy jako pierwszy na świecie przeprowadzili tak syntetyczne i interdyscyplinarne badania na lodowcu Storglaciaren w okolicy Kebnekaise w Szwecji.

  © PAP – Nauka w Polsce, kol/ zan/
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl