Dzieła Heweliusza z Biblioteki Gdańskiej PAN na liście UNESCO
-
Nadrzędna kategoria: Wiadomości Naukowe
Unikatowy zbiór dzieł polskiego astronoma Jana Heweliusza przechowywany w Bibliotece Gdańskiej PAN trafił na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”. 10 czerwca odbyło się uroczyste wręczenie certyfikatów w Pałacu Belwederskim. W tym roku obchodzimy 410. urodziny Heweliusza, a Biblioteka Gdańska świętuje swoje 425-lecie.
Jan Heweliusz, obraz Daniela Schultza
Na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata” zostało wpisanych pięć dzieł Jana Heweliusza, wśród nich unikatowe egzemplarze dzieł z dedykacją autora i ryciny pokolorowane przez samego naukowca. Biblioteka Gdańska PAN jako jedyna na świecie ma komplet drukowanych dzieł gdańskiego astronoma.
Unikalny zbiór hevelianów
Tak nazywa się kolekcję 19 dzieł Heweliusza wydanych w latach 1674–1690 w Gdańsku, a także liczne druki zawierające sprawozdania z obserwacji nieba. Niektóre z nich („Selenographia” i „Machina coelestis”) do biblioteki przekazał sam Heweliusz, o czym świadczą jego odręczne dedykacje, a inne trafiły m.in. w formie donacji gdańskich uczonych. Uzupełnieniem kolekcji jest portret astronoma namalowany w 1677 roku przez Daniela Schultza, jednego z najwybitniejszych artystów Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
– Kolekcja hevelianów ma charakter monograficzny i umożliwia kompleksowe prace nad wkładem Heweliusza w historię astronomii – mówi dr Zofia Tylewska-Ostrowska, kierownik Działu Zbiorów Specjalnych.
Co ciekawe, sam Heweliusz w pracy posiłkował się księgami ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej.
Obserwatorium Jana Heweliusza (Machina coelestis)
Jan Heweliusz
Był jednym z najwybitniejszych naukowców XVII wieku. Został pierwszym w historii zagranicznym członkiem brytyjskiej akademii nauk Royal Society. Pasjonowała go przede wszystkim astronomia, ale na potrzeby obserwacji konstruował również instrumenty badawcze i zegary, szlifował szkła do teleskopów, wynalazł śrubę mikrometryczną. Własnoręcznie wykonywał rysunki zaobserwowanych przez siebie ciał niebieskich, a później w postaci rycin umieszczał w swoich dziełach, które wydawał we własnej drukarni.
– Publikowanie Heweliusz rozpoczął od wydania map Księżyca. Zajmował się również ruchem planet oraz rozważał naturę komet. Pośmiertnie ukazał się katalog gwiazd i atlas nieba – wyjaśnia dr Zofia Tylewska-Ostrowska.
Gwiazdozbiór Scutum Sobiescianum nazwany na cześć Jana III Sobieskiego
Frontyspis Firmamentum Sobiescianum J. Heweliusza. Astronom składa pokłon swoim wielkim poprzednikom
W pracy wspierała astronoma Elżbieta Koopman-Heweliusz, druga żona, córka bogatego gdańskiego kupca z Holandii, z solidnym wykształceniem i szerokimi zainteresowaniami naukowymi. Sporządziła edycję dzieła „Prodromus astronomiae” („Zwiastun astronomii”), katalogu niemal dwóch tysięcy gwiazd stałych i ich pozycji, a po śmierci męża dokończyła pracę nad publikacją, wprowadzając liczne korekty i doprowadzając do druku.
Na Polskiej Liście Krajowej Programu UNESCO „Pamięć Świata” znajdują się m.in. Konstytucja 3 maja 1791, najstarsza kronika polska Galla Anonima z XII w. i autograf „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.
Faza księżyca. J. Heweliusz, Selenographia
Źródło informacji i zdjęć: Biblioteka Gdańska PAN