PAN informacje

Nazwy geograficzne często wydają się niezrozumiałe i na pierwszy rzut oka trudno powiedzieć, co „oznaczają”. Dzieje się tak, ponieważ nierzadko tkwią w nich archaiczne elementy językowe, które już dawno wyszły z użycia w codziennej komunikacji. Ponadto w nazwach geograficznych splatają się ze sobą: język ludzi, którzy nazwę nadali, ich kultura materialna i duchowa oraz rozmaite inne czynniki, takie jak zdarzenia historyczne lub cechy geograficzno-przyrodnicze danego obiektu lub terenu.

Wystąpienie poświęcone będzie karpackim nazwom geograficznym, głównie z obszaru polskich Beskidów. Etymologiczna różnorodność (a niekiedy swoista egzotyka) karpackich toponimów omówiona zostanie na tle języków, historii i kultury Beskidów. Przyjrzymy się temu, jak poszczególne epoki zasiedlania i zagospodarowywania Karpat (m.in. kolonizacja, migracje wołoskie, rozwój technologiczny w XIX w.) przekładają się na poszczególne warstwy nazewnicze. Omówiona zostanie etymologia popularnych karpackich nazw.
Przedstawione zostaną zjawiska towarzyszące społecznemu obiegowi karpackich nazw oraz różnego rodzaju kuriozalne pomyłki kartograficzne, które sprawiają, że część toponimów wydaje się współczesnym turystom nielogiczna lub interpretują je oni w sposób zupełnie sprzeczny z ich rzeczywistym pochodzeniem. Wyjaśnimy też, dlaczego władze PRL-u zamieniły Tworylne na Słoneczną, a Muczne na Kazimierzowo. Kilka słów poświęcimy również obowiązywaniu nazw w językach mniejszościowych, w szczególności nazw łemkowskich w Beskidzie Niskim. A na koniec na chwilę przeniesiemy się na Huculszczyznę i przyjrzymy czarnohorskiej nazwie Pop Iwan.

W wystąpieniu poruszone zostaną m.in. następujące zagadnienia:
•    jakie nazwy są najstarsze?
•    czym różni się Magura od Kiczery?
•    skąd wzięły się nazwy Tarnica, Zwór, Menczył, Przysłup, Piotruś i Caryńskie?
•    czy polskie nazwy w Karpatach na pewno są polskie?
•    dlaczego pewna góra nosi na mapach nazwę Siwakowska Dolina?
•    czy u stóp bieszczadzkich połonin rzeczywiście leżą Brzegi Górne?
•    skąd wracamy: z Bieszczad czy z Bieszczadów?
•    czy aby trafić na Manhattan, rzeczywiście trzeba pokonać Atlantyk?
•    oraz czy Pop Iwan miał coś wspólnego z prawosławnym księdzem i skąd w czarnohorskim lesie wzięła się Kruchta?

Wykład "Magury, Zwory i Berda. Nazewnicze dziedzictwo karpackiej wielokulturowości" Wojciecha Włoskowicza odbędzie się we środę 11 stycznia o godz. 17.30 w Sali Kołłątaja Pałacu Staszica w Warszawie, ul. Nowy Świat 72.
Transmisja online: www.youtube.com/WszechnicaPAN

Informacje o wykładach Wszechnicy: www.wszechnica.pan.pl