PAN informacje

Nauka przekracza coraz to nowe granice. Za pomocą zdobyczy technologicznych można badać geologię innych planet. O hipotezach, skąd się wzięły minerały o kulistym kształcie na powierzchni Marsa, piszą naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego i University College Dublin w tekście „Jak powstały marsjańskie sferule?” w magazynie PAN „Academia”.

Geologowie, geografowie i geofizycy mogą poznawać powierzchnię Marsa tzw. zdalnymi metodami badawczymi, ale dopiero kiedy na tej planecie będzie możliwe lądowanie geologa, zagadka obecności sferul (Martian spherules) zostanie rozwiązana.

Hematytowe kulki

Sferule to twarde kulki o średnicy nie większej niż 6,2 mm. Rozpoznał je w rejonie Meridiani Planum na Marsie łazik Opportunity, który pracował od 2004 r. do 2018 r. Sferule są zbudowane z hematytu, czyli tlenku żelaza (III), który jest pospolitym minerałem na Ziemi i ma wiśniowoczerwoną barwę. „Na zdjęciach w fałszywych kolorach opublikowanych przez NASA hematytowe sferule mają niebieskie barwy, dlatego zostały nazwane marsjańskimi jagodami (blueberries)” – tłumaczą autorzy artykułu. Od czasu odkrycia marsjańskich sferul naukowcy poszukują ich ziemskich odpowiedników, aby móc określić, jak powstały.

Co spowodowało pojawienie się sferul na Marsie?

Jedna grupa hipotez dotyczących powstania sferul na Marsie jest powiązana z działalnością wody. Gdyby się sprawdziła, byłaby dowodem na istnienie wody w przeszłości geologicznej tej planety. Druga grupa hipotez mówi o powstaniu sferul w wyniku działalności wulkanicznej, np. krystalizacji z wysokozmineralizowanych roztworów wodnych związanych z procesami magmowymi lub jako wynik reakcji popiołów wulkanicznych bogatych w siarkę. Trzecia grupa hipotez wiąże powstanie sferul z uderzeniem jakiegoś obiektu w powierzchnię Marsa. Czwarta grupa hipotez wskazuje na możliwy związek z życiem na Marsie, traktując te struktury jako skamieniałości po aktywnych bakteriach.

Na Ziemi podobne do sferul obiekty występują w piaskowcach i innych skałach osadowych w Stanach Zjednoczonych, Australii i Chinach, a ich powstanie wiązane jest z wodą. Z kolei podobne do sferul formy w skałach wulkanicznych na Hawajach sugerują związek ze środowiskiem wulkanicznym i hydrotermalnym.

Autorzy artykułu

Artykuł napisali dr Krzysztof Gaidzik, prof. Justyna Ciesielczuk, prof. Monika Fabiańska, prof. Magdalena Misz-Kennan z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i dr Pádhraig S. Kennan z University College Dublin w Irlandii.

Tekst „Jak powstały marsjańskie sferule” na s. 20-23 w magazynie PAN „Academia”.

Pełne elektroniczne wydanie nr 2/66/2021 magazynu „Academia”.