PAN informacje

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego już po raz piąty w Pałacu Prezydenckim w Warszawie odbyła się debata. 22 lutego dyskutowano nad zagadnieniem „Język wobec zmian społecznych”. Debatę poprzedziła uroczystość wręczenia nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny”, podczas której została też ogłoszona lektura do Narodowego Czytania 2016.

Prezydent RP Andrzej Duda wręczył nagrodę „Zasłużony dla Polszczyzny” Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu. „Zasługi Pana Profesora dla współczesnej polszczyzny, ale także dla krzewienia w Polsce wiedzy na temat naszych sąsiadów, naszych braci, pokazują, że jest Pan nie tylko wielkim naukowcem, ale też wielkim organizatorem i społecznikiem, czyli że to życie naukowo zawodowe Pana Profesora jest pełne – zwrócił się prezydent do laureata. – Pan Profesor jest przecież specjalistą z zakresu szeroko pojętej filologii słowiańskiej, jest twórcą wydziałów filologii białoruskiej i ukraińskiej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, jest współzałożycielem i członkiem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie”.

Profesor Jerzy Bartmiński, odbierając nagrodę, podkreślił, że prawdziwym bohaterem uroczystości jest polszczyzna. Według laureata „polszczyzna jest dziś w potrzebie”, poza wulgaryzacją i zalewem zapożyczeń pojawiło się „też trzecie, najpoważniejsze zagrożenie; jest nim mowa nienawiści, hejt, który jest łączony z praktyką kłamstw i insynuacji”.

Nagroda „Zasłużony dla Polszczyzny” została ustanowiona przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego w 2012 roku. Jest przyznawana za szczególne zasługi w podnoszeniu świadomości językowej Polaków oraz w krzewieniu kultury języka polskiego. Otrzymali ją: prof. Walery Pisarek (w 2012 r.), prof. Jadwiga Puzynina (w 2013 r.), prof. Jan Miodek (w 2014 r.) i Anna Dymna (w 2015 r.).

W uroczystości w Pałacu Prezydenckim wzięła udział Pierwsza Dama Agata Kornhauser-Duda oraz laureaci poprzednich edycji nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny” – prof. Walery Pisarek i prof. Jadwiga Puzynina, a także członkowie kapituły oraz przedstawiciele Rady Języka Polskiego. Obecny był również wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Piotr Gliński. Polską Akademię Nauk reprezentował prof. Stefan Malepszy. Uroczystość prowadził podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Wojciech Kolarski.

Prezydent ogłosił także tytuł lektury wybranej w głosowaniu do Narodowego Czytania 2016. Najwięcej głosów oddano na powieść „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza. Andrzej Duda poinformował, że Narodowe Czytanie odbędzie się 3 września. Jak mówił, to „piękna, cudowna powieść o miłości, o upadającym imperium, ale przede wszystkim o sile wiary, która potrafi czasem góry przenosić”. W plebiscycie oddano w sumie kilkanaście tysięcy głosów, a można było wybrać jeszcze „Chłopów” Władysława Reymonta, „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego oraz „Popioły” Stefana Żeromskiego.

Po krótkiej przerwie rozpoczęła się debata pt. „Język wobec zmian społecznych”. Dyskusji przewodniczył prof. Marian Bugajski (Uniwersytet Zielonogórski, Rada Języka Polskiego).

Do panelu rozpoczynającego debatę zostali zaproszeni:

• dr hab. Iwona Burkacka – Uniwersytet Warszawski,
• dr Marek Kochan – Uniwersytet Warszawski,
• dr hab. Danuta Krzyżyk – Uniwersytet Śląski, Rada Języka Polskiego,
• dr hab. Andrzej Piotrowski, prof. UŁ – Uniwersytet Łódzki,
• dr hab. Magdalena Steciąg, prof. UZ – Uniwersytet Zielonogórski.

Paneliści odnieśli się w swoich wystąpieniach do różnych sfer komunikacji, przyjrzeli się zarówno językowi w mediach tradycyjnych: prasie, radiu i telewizji (prof. Magdalena Steciąg), jak i w mediach elektronicznych (dr hab. Iwona Burkacka). Obszarem ich zainteresowania była także polszczyzna w szkole (dr hab. Danuta Krzyżyk). Zostały naświetlone społeczne aspekty zmian językowych, m.in. „kolonizacja” polszczyzny ogólnej i praktyki komunikacyjnej przez systemy wiedzy eksperckiej / dyskursy eksperckie (prof. Andrzej Piotrowski). Zwrócono też uwagę na rolę aktów nominacyjnych (dr Marek Kochan). W dyskusję włączyli się uczestnicy debaty, m.in. prof. Marek Łaziński, dr hab. Katarzyna Kłosińska, prof. Anna Cegieła, prof. Jadwiga Puzynina i prof. Bogusław Dunaj. W podsumowaniu debaty prof. Mariana Bugajskiego znalazły się m.in. następujące wnioski: „Dzieje polszczyzny w naszych warunkach splatają się w sposób szczególny z dziejami i egzystencją narodu i państwa.

Lingwiści, łącząc rozważania teoretyczne z działalnością praktyczną na rzecz języka polskiego, odpowiadają na oczekiwania społeczne i próbują nadać polszczyźnie odpowiedni do jej funkcji kształt. Znajdujemy się w okresie przyspieszonych przemian społecznych i cywilizacyjnych, na które moim zdaniem szczególny wpływ mają media – zarówno te tradycyjne, jak i tzw. nowe media elektroniczne – co widać przede wszystkim w języku uczniów kształtowanym przez czynniki cywilizacyjne i kulturowe. Głównym nośnikiem polszczyzny przestała być literatura, mocno oddziałują na nią systemy wiedzy eksperckiej. Uwidocznia się to wyraźnie w sferze nominacji. Język jednak nie przestaje być nośnikiem wartości, rezerwuarem doświadczeń zbiorowych, a także regulatorem działań społecznych”.