PAN informacje

Jak zdjęcia satelitarne przydają się do badania dynamiki rzek, jak mądrze i skutecznie chronić się przed powodziami i jak w zrównoważony sposób wykorzystać potencjał polskich rzek – między innymi te tematy poruszali najwybitniejsi polscy badacze rzek podczas konferencji zorganizowanej przez PAN.

Konferencja pt. „Duże rzeki”, która miała miejsce w Pałacu Staszica 13 czerwca 2019 roku stanowi swego rodzaju zapowiedź znacznie większego wydarzenia. Będzie ono poświęcone tematyce z pogranicza nauki i techniki inżynieryjnej, z zakresu hydrotechniki i hydrodynamiki, a zaplanowano je na dni 30 czerwca-2 lipca 2020 roku w Warszawie. Profesor Paweł Rowiński, wiceprezes PAN, a jednocześnie gospodarz tego wydarzenia, gorąco zachęcał do zgłaszania propozycji sesji specjalnych na konferencję. Profesor Tomasz Okruszko, współgospodarz 6th IAHR Europe Congress, zaapelował o wzmacnianie reprezentacji polskich badaczy. Jak zaznaczył, Przewodniczący Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, konferencja ma charakter międzynarodowy, ale odbywa się w Polsce, dlatego nie powinno na niej zabraknąć rodzimych prelegentów. Prof. Okruszko zaznaczył, że znajdując balans między naukowością a użytecznością, powinno się kłaść większy nacisk na potencjał rzek, o których w debacie publicznej mówi się przede wszystkim w kategorii zagrożenia. A fakt, że temat jest ważny i wymaga pogłębionej dyskusji potwierdzało wypełnienie po brzegi Sali Lustrzanej.

Całodzienne wydarzenie podzielono na trzy główne sesje: pierwsza dotyczyła Odry, dwie pozostałe – Wisły. Dobór prezentacji miał odzwierciedlać stan aktualnych badań w dziedzinie. Moderatorem pierwszej części spotkania był prof. dr hab. Zbigniew Kundzewicz z Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Z kolei, pierwsze wystąpienie należało do dr hab. Inż. Tomasza Kałuży z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Scharakteryzował on region wodny Warty, a następnie przedstawił ocenę stanu hydromorfologicznego tej rzeki. Zaprezentował także funkcje zbiornika Jeziorsko z jego funkcją zmniejszania zagrożenia powodziowego w dolinie rzeki Warty poniżej zbiornika, kształtowania zasobów wodnych poprzez wpływ na wielkość bieżącego przepływu, a także wpływem na obszary chronione o randze krajowej i międzynarodowej. W kolejnym punkcie prezentacji, profesor Kałuża pokazał zebranym słuchaczom wyniki analizy przepływów Warty na odcinku Jeziorsko-Poznań, a następnie pokazał, jaki jest wpływ retencji polderu Golina na transformację fali powodziowej z 2010 roku.

Następny mówca, dr hab. Inż. Robert Banasiak, profesor Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, zaczął od zaprezentowania referatu nieobecnego na konferencji dr hab. Inż. Stanisława Kosteckiego pt. „Badania nad modernizacją odcinka skanalizowanego Odrzańskiej Drogi Wodnej do klasy Va”. W drugiej kolejności, przedstawił własny temat dotyczący potrzeb badawczych i technicznych zapewnienia bezpiecznej i funkcjonalnej Odry. W swoim wystąpieniu, dr hab. Inż. Banasiak zaznaczył na przykład, że analiza historycznych powodzi, pomiary hydrometryczne, modelowanie hydrodynamiczne, w połączeniu z meteorologią, klimatologią i statystyką powinny pozwolić na nową jakość oceny powodziogenności rzeki Odry. Dr Paweł Prus z Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Sakowicza w swojej prezentacji zastanawiał się z kolei, jak można zachować potencjał biologiczny Odry Granicznej w obliczu jej głębokich przekształceń. Dr hab. Mikołaj Piniewski ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego przedstawił makroskalowe analizy modelowe zasobów wodnych w dorzeczach Odry i Wisły.

Drugą sesję konferencji „Wisła 1”, moderowaną przez prof. dr hab. Kazimierza Banasika, prorektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, otworzył referat „Hydromorfologiczna degradacja rzek polskich Karpat w XX wieku”. Jej autorem był dr hab. Bartłomiej Wyżga z Instytutu Ochrony Przyrody PAN. Jako drugi wystąpił dr hab. Leszek Książek z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Jego prezentacja dotyczyła zarządzania kryzysowego obszarami chronionymi w czasie powodzi na przykładzie Małopolskiego Przełomu Wisły. Według niego, skuteczność takiego zarządzania powinna się opierać na określeniu płaszczyzny potencjalnego konfliktu między prawną ochroną przyrody a ochroną przeciwpowodziową, a następnie wskazaniu rozwiązań problemów technicznych.

Występujący jako trzeci mówca tej sesji, dr hab. Artur Magnuszewski z Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił natomiast korzyści płynące z analizy obrazów wykonanych przez satelitę Sentinel 2 i dostępnych w systemie open access. Zaprezentował to na przykładzie badania dynamiki form korytowych Dolnej Wisły. Pierwszą sesję poświęconą Wiśle zamknęła prof. Renata Romanowicz z Instytutu Geofizyki PAN referatem prezentującym różne aspekty ochrony przeciw-powodziowej na przykładzie rzeki Wisły.

Po przerwie, rozpoczęto sesję „Wisła 2”, a moderował ją prof. dr hab. inż. Jarosław Napiórkowski z Instytutu Geofizyki PAN. Dr hab. Michał Szydłowski z Politechniki Gdańskiej zaprezentował referat omawiający hydrauliczny potencjał Dolnej Wisły jako element drogi wodnej E-40. Na początku, zarysował potencjalne role dolnej Wisły dla polskiej gospodarki. Następnie, zaproponował, że spełnieniem oczekiwań społeczno-gospodarczych, według których Wisła powinna zapewniać stabilnie pracujące ujęcia wody, a jednocześnie stanowić ośrodki rekreacji i wypoczynku, jest budowanie kaskady stopni wodnych. Pomogłoby to w zbudowaniu drogi wodnej o znaczeniu międzynarodowym, łącząc polskie porty z europejskimi drogami wodnymi, a także pozwoliłoby na wykorzystanie potencjału energetycznego rzeki. Na koniec dr hab. Szydłowski zaapelował, że brak działań na wykorzystania dolnej Wisły to marnotrawstwo potencjalnych korzyści.

W kolejnym wystąpieniu dr hab. inż. Piotr Parasiewicz z Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. St. Sakowicza pokazał słuchaczom, jaki jest potencjał, a jakie zagrożenia związane z ichtiofauną Wisły. Dr hab. inż. Małgorzata Robakiewicz, prof. Instytutu Budownictwa Wodnego PAN, przedstawiła badania modelowe rzek w kontekście planowanych w Polsce inwestycji hydrotechnicznych. Przypadki transportu zanieczyszczeń termicznych na Wiśle zaprezentowała z kolei dr inż. Monika Kalinowska z Instytutu Geofizyki PAN. Sesję zamknął prof. dr hab. inż. Jan Marcin Węsławski z Instytutu Oceanologii PAN, wskazują w swoim wystąpieniu zatytułowanym „Wisła wpada do morza”, jak ogromny wpływ na stan Bałtyku mają rzeki. Dziękując prelegentom i słuchaczom, prof. Paweł Rowiński i prof. Tomasz Okruszko podsumowali i zakończyli spotkanie.