PAN informacje

Co można znaleźć w ziemi? Ziemia – jedyne znane miejsce, gdzie wyewoluował mózg. Jak kropla drąży glebę? Lód i woda a Ziemia – starcie tytanów. Niezwykli mieszkańcy jurajskich mórz. Wielkie ssaki epoki lodowcowej. Promieniotwórcza Ziemia – co kryje się pod naszymi stopami? Te i wiele innych pokazów przygotowały instytuty Polskiej Akademii Nauk na poświęcony Ziemi 21. Piknik Naukowy, który odbędzie się w sobotę, 3 czerwca na PGE Narodowym w Warszawie

Na jednym z ostatnich zdjęć przesłanych przez opuszczającą Układ Słoneczny sondę Voyager 2, ekspertom udało się zidentyfikować naszą planetę: niebieską kropkę – piszą organizatorzy Pikniku Polskie Radio i Centrum Nauki Kopernik. Ten kolor, tak oczywisty, gdy patrzymy na satelitarne zdjęcia, zawdzięczamy unikatowemu w naszym Układzie Słonecznym zjawisku. Jest nim skład chemiczny atmosfery, któremu zawdzięczamy istnienie na Ziemi życia biologicznego.

Pod tą ochronną warstwą atmosfery znajduje się zasadnicza część naszego globu – ziemia pod naszymi nogami. Obie te struktury geofizyczne – ziemia i atmosfera – oddziałują między sobą i dzięki temu na ich styku powstały warunki umożliwiające nam, ludziom, bezpieczne i zdrowe życie. Przez lata jednak, niczym Elojowie (z wizji przyszłości H. G. Wellsa stworzonej w powieści Wehikuł czasu), beztrosko używaliśmy zasobów naszej planety, szczególnie jej powierzchni. Nie tak dawno przekonaliśmy się, jak niekorzystnie nasze działania wpływają na własności atmosfery, zaburzając równowagę warunków niezbędnych dla życia na powierzchni Ziemi. Stworzyliśmy zagrożenie dla siebie i całego życia biologicznego.

O atmosferze ziemskiej wiemy bardzo dużo. Jej własności i zachodzących w niej zmian z łatwością możemy doświadczyć w dużych miastach naszego globu. W upalny dzień zaczynają łzawić nam oczy i szarpie nami kaszel, wywołany wdychaniem miejskiego „powietrza”. Nawet kilkanaście kilometrów od granic metropolii, starsi z nas zauważają zmianę nocnego nieba wywołaną emisją świateł wielkiego miasta. Czytamy o problemach naszej atmosfery w gazetach, ot choćby w sprawozdaniach z międzynarodowych konferencji poświęconych np. wywoływanemu przez ludzi globalnemu ociepleniu. Jednak wpływu wywołanego przez Ziemię na atmosferę nie umiemy jak dotąd ani regulować ani sankcjonować. Przecież nikomu nie przychodzi do głowy ustalanie prawnych reguł np. wpływu wulkanów na atmosferę.

Znacznie mniej wiemy o tym, co dzieje się z Ziemią pod naszymi stopami. Trochę uczymy się o tym w szkole, ale – wstyd przyznać – nasza wiedza nie sięga głębiej, niż cieniutka warstewka powierzchniowa planety. Ot, choćby oceany. O ich głębiach wiemy niewiele więcej niż profesor Aronnax, (z Dwudziestu tysięcy mil podmorskiej żeglugi Juliusza Verna), wiedział już w XIX wieku. A przecież o Ziemi, jej budowie i własnościach powinniśmy wiedzieć jak najwięcej! Choćby po to, by w rozsądny sposób wykorzystać to, co kryje się w jej wnętrzu. Cała dzisiejsza cywilizacja oparta jest bowiem na wykorzystaniu tych zasobów.

Ślady nierozsądnego używania tego, co kryje nasza planeta, można łatwo obserwować jadąc mniej uczęszczanymi szosami przez Śląsk, wzdłuż gigantycznych hałd, będących konsekwencją wydobywania węgla. Widziane z pokładów satelitów płonące świece gazowe, nad szybami naftowymi w krajach np. Zatoki Perskiej, przypominają o zależności naszej cywilizacji od ropy naftowej. W Północnej Dakocie podobne konstrukcje pokazują nam, jak centrum współczesnej gospodarki Stanów Zjednoczonych zaczyna uzależniać się od paliw wydobywanych z łupków. Hałdy piasku wzdłuż Athabaski na północy Kanady pokazują skalę wydobycia paliwa z roponośnych terenów. Jednak kiedyś energetyczny koszt wydobycia tych paliw zrówna się z energią, którą możemy z nich uzyskać. Wtedy procedura wydobywania naturalnych paliw przestanie mieć sens. Prawo Huberta jest nie do obejścia… Mikroskopijne (w porównaniu z naszymi dzisiejszymi kopalniami węgla brunatnego) afrykańskie i australijskie kopalnie uranu dostarczą nam wtedy paliwa przyszłości. Paliwa, które na tysiące lat uwolniłoby naszą cywilizację od konieczności tworzenia hałd, budowania ropociągów i monstrualnych tankowców. Gdybyśmy tylko chcieli...

Niebieska planeta kryje nie tylko paliwa, lecz także np. minerały i rudy potrzebne naszej cywilizacji. Ukryte w dalekowschodnich krajach kopalnie rzadkich metali dostarczają nam materiałów potrzebnych do budowy jednego z najbardziej poszukiwanych towarów na świecie: elektroniki. Bez niej nie byłoby urządzeń mobilnych, komputerów, baterii, czy samochodu TESLA. Na jak długo nam starczy tych zasobów? Kiedy, jak i czym możemy je zastąpić? Jak zdobywać je w sposób rozsądny (np. odzyskując z gigantycznych hałd, tym razem komputerowego złomu, gdzieś na plażach mniej dostępnych wysp na Pacyfiku)? Jakże mało jeszcze na ten temat wiemy!

A przecież nauka dokonuje rewolucji w naszym wykorzystaniu bogactw naturalnych Ziemi. W wiek dwudziesty wkroczyliśmy wytwarzając te same metale i ich stopy, które znali już starożytni. Jednak ten stan zmienił się wraz z odkryciem duraluminium i dziś mamy tysiące różnych metali. Fotografia cyfrowa uwolniła nas od używania srebra w procesach fotochemicznych wytwarzania odbitek. Oglądamy zdjęcia na ekranach naszych komputerów i im podobnych urządzeń. Te z kolei wymagają innych minerałów i materiałów w procesach ich wytwarzania.

Ponownie odwołując się do książki „Wehikuł czasu” – tych wszystkich zagadnień nie powinniśmy zrzucać na barki przyszłych mieszkańców podziemi: Morloków. Już teraz, znacznie więcej powinniśmy wiedzieć o tym, jak oddziałujemy z powierzchnią Ziemi. Jakie skutki ma nasze rolnictwo? Czy gospodarujemy powierzchnią naszej planety na tyle mądrze, by uratować lasy i dżungle – jedynych producentów niezbędnego nam i życiu biologicznemu tlenu? Wiedza o Ziemi jest nam też niezbędna, byśmy żyli na niej bezpiecznie, byśmy lepiej niż dotychczas bronili się przed naturalnymi zjawiskami zachodzącymi w skorupie i wnętrzu naszej planety. Nauka o Ziemi jest potrzebna, byśmy umieli budować domy odporne na zachodzące procesy sejsmiczne i ich (często tragiczne) konsekwencje. Wiedza o Ziemi jest nam też niezbędna do poznania procesów tworzenia się naszego układu planetarnego. Zapewne kryje tajemnicę, jak to się stało, że nasza planeta zasługuje na tę zaszczytną nazwę jedynej niebieskiej kropki w naszej części Kosmosu. Uczeni tkwiący miesiącami wśród lodów Arktyki i Antarktydy nie robią tego, by udowodnić, gdzie są granice ludzkiej zdolności przetrwania. Robią to po to, abyśmy wiedzieli jak przygotować się do sprostania wyzwaniom, które przyroda postawi przed nami. Globalne ocieplenie? Nowa epoka lodowcowa? Cokolwiek nadejdzie – musimy wiedzieć, jak temu podołać.

Dlatego nadchodzący Piknik poświęcamy właśnie wiedzy o Ziemi. Ile o niej, jej powierzchni i wnętrzu wiemy? Jak tę wiedzę wykorzystujemy? Jak dbamy o naszą planetę i jak ją rujnujemy? Czego dobrego i czego złego możemy się po niej spodziewać? Odwiedzając kolejny Piknik Naukowy poznacie Państwo wiele nowych faktów, bez których znajomości bylibyśmy tylko nieproszonymi gośćmi na powierzchni Ziemi. Gdy jednak je poznamy – możemy się poczuć jak gospodarze tej niebieskiej kropki, jedynego statku kosmicznego niosącego nas przez zimny, ciemny i bardzo nam nieprzychylny Kosmos. Nauczmy się, jak o nasz statek dbać i wykorzystywać go możliwie najlepiej, przez długie tysiące lat, nim Słońce unicestwi nasz układ planetarny. Wtedy musimy się umieć wynieść na dalekie planety. Byśmy do tego dorośli na czas i umieli wybrać dobrą, nową Ziemię – trzeba zdobyć jeszcze dużo, bardzo dużo wiedzy.

Pokazy przygotowane przez Instytuty PAN

 Stanowisko A31
Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN

• Świat mikroorganizmów wspierający życie na Ziemi Omówimy historię i rolę mikroorganizmów we współczesnym świecie. Przyjrzymy się bakteriom pod mikroskopem i dowiemy się, które z nich udomowił człowiek. Najmłodsi stworzą modele różnych pożytecznych i chorobotwórczych bakterii, a także posłuchają opowieści o świecie mikroorganizmów.
• Kto tu był? Porozmawiamy o leśnych zwierzętach. Rzadko je spotykamy, bo potrafią się dobrze ukrywać. Mieszkańcy kniei wyczuwają i słyszą człowieka z dużej odległości. Nauczymy się rozpoznawać ich obecność, dzięki czemu podczas następnej wycieczki do lasu może uda się je zobaczyć!
• Współczesna Arka Noego – bank genów i jego rola w ochronie bioróżnorodności Ziemi Na czym polega kriokonserwacja komórek? Przygotujemy próbki i przyjrzymy się rozmrożonym komórkom pod mikroskopem świetlnym. Dowiemy się, po co zbierane są geny różnych gatunków, i zastanowimy się, jak bardzo ludzie zagrażają innym gatunkom.

Stanowisko A32
Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN

• Ziemia – jedyne znane miejsce, gdzie wyewoluował mózg Pomówimy o ewolucji układu nerwowego, poznamy mity i fakty z nią związane. Przyjrzymy się zakonserwowanym mózgom różnych gatunków i spróbujemy je rozpoznać. Złożymy trójwymiarowy model mózgu i dowiemy się, jakie funkcje pełnią poszczególne jego elementy. Na odważnych czeka wykrywacz kłamstw.
• Ziemia i jej małe mieszkanki: mrówki Przyjrzymy się fragmentom kolonii różnych gatunków mrówek. Zobaczymy, jak wyglądają królowe i robotnice. Będziemy obserwowali życie w mrówczej kolonii. Dowiemy się, jak zorganizowane są społeczeństwa mrówek i jak ważną rolę odgrywają w różnych ekosystemach lądowych. Najmłodsi namalują i ulepią swoje własne mrówki.

Stanowisko A46
Instytut Chemii Fizycznej PAN

• Smog atmosferyczny Skąd się bierze smog? Jak na nas wpływa? Wywołamy smog w mikroskali – użyjemy igieł sosnowych, pomarańczy i rozpuszczalnika do farb, wzbogacimy powietrze ozonem, a następnie przeprowadzimy doświadczenia. Przekonamy się, czym oddychamy.
• Zielona chemia – fotokatalityczne usuwanie zanieczyszczeń Do usuwania zanieczyszczeń z wody wykorzystuje się fotokatalizatory heterogenne. Poznamy budowę i działanie jednego z takich katalizatorów. Sprawdzimy, jak natężenie światła, stężenie zanieczyszczenia czy prędkość przepływu mogą wpływać na pracę katalizatora.
• Dwulicowe surfaktanty Przyjrzymy się aparaturze mikroprzepływowej i zbadamy zjawisko napięcia powierzchniowego. Zobaczymy kolory tęczy w emulsji mlecznej, uciekający pieprz i samonapędzającą się łódeczkę.
• Kratery i meteory Jak powstają kratery kolizyjne? Skąd w składzie chemicznym Ziemi materiał pochodzący z kosmosu? Dzięki superszybkiej kamerze przyjrzymy się efektowi powstającemu przy zderzeniu meteoroidu lub asteroidy z powierzchnią Ziemi. Doświadczenie zarejestrujemy z częstotliwością 1000 klatek na sekundę, a odtworzymy w stokrotnie spowolnionym tempie.
• Niebo Ziemian i Selenitów Czym zajmują się astrochemicy? Wcielimy się w nich i przyjrzymy się zjawiskom zachodzącym na ziemskim niebie. Porównamy je z niebem, które widzieliby hipotetyczni mieszkańcy Księżyca.

Stanowisko B13
Instytut Archeologii i Etnologii PAN

• Dyplom Młodego Archeologa Zostań dyplomowanym archeologiem! Zbierzemy wpisy do indeksu, wykonując różnorodne zadania. Na koniec zostaniemy pasowani na archeologa i odbierzemy dyplom.
• Wykopaliska archeologiczne W specjalnym wykopie poszukamy fragmentów ceramiki, które można złożyć w całość. Będziemy rysować odnalezione zabytki i opisywać je tak, jak robią to archeolodzy na wykopaliskach.
• Zawód archeolog Poznamy pracę archeologów – od namierzenia stanowiska, przez kwerendy biblioteczne i archiwalne, badania terenowe oraz laboratoryjne, aż po opracowania gabinetowe. Sprawdzimy, jak działa sprzęt wykorzystywany w badaniach archeologicznych.

Stanowisko B15
Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, Fundacja Cultivate

• Afryka i Europa – wędrówka zasobów Gdzie jest ojczyzna czekolady i kawy? Dzięki czemu działa telefon? Poznamy bogactwa naturalne Afryki Subsaharyjskiej. Dowiemy się, skąd pochodzą różne popularne surowce. Prześledzimy ich drogę: od uprawy, poprzez przetwórstwo i transport, aż do zakupu produktu w sklepie.
• Co można znaleźć w ziemi? W zwykłej piaskownicy rzadko trafiają się prawdziwe skarby. Nasza jest wyjątkowa! Będziemy mogli samodzielnie odkryć w niej przedmioty, które polscy archeolodzy wykopują w krajach Afryki i Azji. Dowiemy się, jak kopać, żeby nie uszkodzić cennych zabytków.
• W jaki sposób Ziemia garnki rodzi Wykonamy tradycyjne afrykańskie naczynia z gliny. Poznamy techniki stosowane współcześnie w Egipcie, Libii, Sudanie czy Etiopii, ale też spróbujemy swoich sił przy lepieniu naczyń sposobami starożytnych Egipcjan i Sudańczyków.
• Podróż dookoła świata śladami polskich archeologów Grając w interaktywną grę planszową, podążymy śladami polskich naukowców: odwiedzimy stanowiska archeologiczne w różnych zakątkach świata. Zobaczymy, co archeolodzy wykopali w tych miejscach, ale też poznamy lokalne zwyczaje i spróbujemy miejscowych potraw.
• Archeolodzy i orientaliści o swojej pracy Jak archeolodzy określają wiek przedmiotów wykopanych z ziemi? Czego możemy się dowiedzieć o ludziach sprzed wieków, oglądając narzędzia, których używali? Dowiemy się, jak rozszyfrowywać liczne podziemne zagadki.

Stanowisko C14
Instytut Chemii Organicznej PAN

• Wszystkie odcienie fluorescencji Czym są barwniki fluorescencyjne? Jakie mogą mieć zastosowanie? Przyjrzymy się barwnikom stworzonym w Instytucie Chemii Organicznej PAN. Sprawdzimy, jak się zachowują w różnym oświetleniu i otoczeniu. Dowiemy się też, dlaczego zmieniają kolory i jak można to wykorzystać.
• Ukryte wiadomości Jak szpiedzy i członkowie tajnych stowarzyszeń, napiszemy ukryte wiadomości. Materiałów do przygotowania specjalnego sympatycznego atramentu poszukamy wśród substancji codziennego użytku. A potem przejdziemy do praktyki…
• Niezwykłe ciecze Przygotujemy słynną już ciecz nienewtonowską. Poznamy jej niezwykłe właściwości fizyczne i zobaczymy, jak nietypowo zachowuje się w różnych warunkach.
• Suchy piasek Suchy piasek to szalenie ciekawa substancja. Czym się charakteryzuje? Sprawdzimy to. Zanurzymy w wodzie piasek „zwykły” i „suchy” i porównamy ich reakcje. Omówimy zachodzące procesy i zastanowimy się, do czego można to wykorzystać.
• Wędrówka jonów Otaczają nas przedmioty zabezpieczone lub ozdobione powłokami galwanicznymi. Poszukamy ich wokół nas. Dowiemy się, jak przebiega proces metalizacji, i sami poddamy metale reakcjom chemicznym.

Stanowisko C15
Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN

• Gleba – środowisko życia mikroorganizmów Przyjrzymy się hodowlom bakterii i grzybów wyizolowanych z gleby. Samodzielnie wykonamy preparaty mikroskopowe. Sprawdzimy skuteczność naturalnych wyciągów roślinnych i środków chemicznych w hamowaniu wzrostu i rozwoju prezentowanych mikroorganizmów.
• Ile wody wchłonie gleba? Od składu gleby zależy jej zdolność wchłaniania wody. Ma ona ogromne znaczenie dla rozwoju roślin. Oddzielimy poszczególne frakcje granulometrycznych z próbek gleby przy wykorzystaniu metody sitowej lub sedymentacyjnej. Poznamy wpływ rodzaju gleby na jej zdolności do filtracji (przepuszczania) oraz retencji (zatrzymania) wody.
• Jak kropla drąży glebę? Przyjrzymy się zjawisku erozji wodnej gleby. Eksperymentalnie zainicjujemy rozbryzg, a całe zjawisko zarejestrujemy szybką kamerą, aby móc je ponownie obserwować w zwolnionym tempie.

Stanowisko C27
Centrum Studiów Polarnych
(Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego – jednostka wiodąca, Instytut Geofizyki PAN i Instytut Oceanologii PAN)

• Zorza polarna – szaleństwo atmosfery na biegunach Ziemi Czym jest zorza polarna i jak powstaje? Jak się ją bada w Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie? Dzięki technologii VR zobaczymy zorzę na własne oczy!
• Życie lodowców Ocieplanie klimatu zmienia krajobraz w Arktyce i Antarktyce. Dlaczego te zmiany, zachodzące na krańcach globu mają tak ogromne znaczenie? Przyjrzymy się reakcji lodowców na ocieplanie klimatu. Zobaczymy, jak topnieją, z czego powstają góry lodowe i jak wpływają na poziom wody w oceanie światowym.
• Lód i woda a Ziemia – starcie tytanów W przeszłości ogromny lądolód skandynawski pozostawił po sobie pasma wzgórz i pojezierza północnej Polski. Te same procesy, choć w mniejszej skali, zachodzą obecnie w obszarach zlodowaconych. Przyjrzymy się interakcji między lodem, wodą a powierzchnią ziemi oraz zastanowimy się nad znaczeniem tych procesów dla człowieka.

 
Stanowisko C29
Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego ̶Państwowego Instytutu Badawczego, Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN

• Szybujące modele króla triasowych przestworzy Ozimek był królem przestworzy w triasie. Teraz zobaczymy jego model wykonany w skali 1:1 z drewna balsa. Obserwując jego lot, samodzielnie stworzymy własnego ozimka – tym razem z papieru.
• Pokaz mechanicznej preparacji skamieniałości Czas na wyprawę w przeszłość. Niczym prawdziwi paleontolodzy będziemy kruszyć skały w poszukiwaniu skamieniałości. Przyjrzymy się wypreparowanym kościom przywiezionym z wykopalisk paleontologicznych. Kto przed nami chodził po Ziemi?
• Zabawa w odtwarzanie przebiegu ewolucji Zobaczymy przemieszane linie ewolucyjne koni, ichtiozaurów, ceratopsów i amonitów. Uporządkujemy bieg ewolucji – od najstarszego do najmłodszego przedstawiciela danej linii.
• Niezwykli mieszkańcy jurajskich mórz Przyjrzymy się mieszkańcom morza, które 160 milionów lat temu zalewało Polskę. Będą małże wyglądające jak ślimaki, szczątki gadów podobnych do ryb oraz wiele innych stworów, które mieszkały tu przed nami.
• Skały i minerały Ziemi Przyjrzymy się skałom i minerałom. Za pomocą narzędzi i własnych zmysłów sprawdzimy twardość minerałów i nauczymy się je rozpoznawać. Będziemy klasyfikować rodzaje skał i przyporządkowywać je do środowisk, z których pochodzą.

Stanowisko E8, E 10
Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN

• Czy stopy metali potrafią zapamiętać kształt? Zobaczymy próbki stopów zapamiętujących kształty. Poznamy ich strukturę, właściwości i skład chemiczny. Sprawdzimy, jak kształt i wymiary zmieniają się w zależności od obciążenia i temperatury.
• A jednak się kręci – silnik na wodę i stopy TiNi Zobaczymy, do czego można zastosować materiały z pamięcią kształtu. Przyjrzymy się działaniu silnika, który zaczyna pracować po włożeniu do gorącej wody!
• Jak polimery zapamiętują kształt? Czym są polimery? W jaki sposób zapamiętują kształt? Sprawdzimy to doświadczalnie. Dowiemy się, jakie zastosowanie mają polimery w technice i w medycynie.
• W poszukiwaniu magnesów Z czego wytwarzane są magnesy? Gdzie na Ziemi są zasoby magnetycznych materiałów? Poznamy zasady działania sprzętu codziennego użytku i nowoczesnych zdobyczy techniki – kompasu, głośników, słuchawek, mikrofonu czy superszybkiego pociągu Maglev.
• Ziemia – budulec nasypów drogowych Czy budowa drogi może nas ochronić przed poślizgiem? Przekonamy się, jak ważne dla bezpieczeństwa są nasypy drogowe, i poznamy ich konstrukcję. Zbadamy różne techniki budowy nasypów.
• Proste maszyny elektromagnetyczne Dowiemy się, jak działają silniki jednobiegunowe. Przyjrzymy się różnym ich wariantom. Poznamy elementy konstrukcyjne, a nawet przebudujemy urządzenia według własnego pomysłu.
• Świat widziany w podczerwieni Na czym polega zerowa zasada termodynamiki? Przeprowadzimy eksperymenty na przedmiotach wykonanych z różnych tworzyw i przyjrzymy się im za pomocą kamery termowizyjnej. Przedmiotem badania może być także nasze ciało!

Stanowisko E14
Instytut Fizyki Jądrowej PAN

• Promieniotwórcza Ziemia – co kryje się pod naszymi stopami? Zmierzymy promieniowanie w powietrzu i wodzie. W komorze mgłowej przyjrzymy się niewidzialnemu gołym okiem promieniowaniu jądrowemu alfa. Za pomocą spektrometru poszukamy promieniowania gamma w grzybach, materiałach budowlanych czy glebie.
• Poszukajmy gazu łupkowego Gdzie jest gaz łupkowy? Za pomocą sondy zbadamy budowę złóż skalnych. Sprawdzimy, jakie własności ma dana warstwa skalna i czy kryje się w niej gaz łupkowy. Otrzymane dane porównamy z symulacjami komputerowymi.
• Jak uchronić Ziemię przed zmianami klimatycznymi? Skąd się bierze efekt cieplarniany? Przyjrzymy się modelowi demonstrującemu powstawanie „dziur” w warstwie ozonowej i mechanizmowi reakcji fotolizy. Sprawdzimy też, jak podwyższone stężenie dwutlenku węgla wpływa na nagrzewanie się powietrza.
• Jak ochronić wody podziemne przed zanieczyszczeniami? Przyjrzymy się modelowi migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych. Sprawdzimy, w jakim wieku jest badana woda, i dowiemy się, na czym polega analiza chromatograficzna wykorzystywana w badaniach zanieczyszczeń powietrza i wody.
• Poszukiwanie niewidzialnego Czy można zobaczyć niewidzialne? Przyjrzymy się promieniotwórczości w różnych środowiskach – w powietrzu, wodzie, skorupie ziemskiej. Poznamy zasady monitoringu tego zjawiska i źródła promieniotwórcze.

Stanowisko E16
Instytut Fizyki PAN

• Skraplamy atmosferę ziemską Obecność atmosfery ziemskiej umożliwiła powstanie życia na naszej planecie. Czym właściwie jest powietrze i z czego się składa? Rozdzielimy jego podstawowe składniki, przyjrzymy się wszystkim gazom wchodzącym w skład atmosfery i zmierzymy ich temperatury.
• Nadprzewodnictwo a zmniejszenie zużycia energii Co to jest nadprzewodnictwo? Przyjrzymy się obwodowi elektrycznemu, w którym zastosowano drut nadprzewodzący. Zobaczymy efekt lewitacji. Porozmawiamy o przyszłych zastosowaniach tego tajemniczego i fascynującego zjawiska.
• Magnesy małe jak ziarnko piasku i wielkie jak kula ziemska Skąd się bierze zjawisko magnetyzmu? Poznamy różne ciała magnetyczne i zobaczymy, jak zachowują się w zmiennych temperaturach. Dowiemy się, jak wykorzystać prąd w budowie elektromagnesu.
• Zamiana światła słonecznego na prąd elektryczny Rosnąca eksploatacja zasobów naturalnych Ziemi to poważny problem ekologiczny. Poszukamy alternatywnych źródeł energii. Przyjrzymy się fotowoltanice, czyli wytwarzaniu prądu ze światła słonecznego.
• Gluten – biofizyka chleba Czy gluten to nasz przyjaciel, wróg, a może jedynie neutralna substancja, na którą uczulenie w obecnych czasach jest po prostu modne? Dowiemy się, jak wygląda, z czego się składa i jaki ma wpływ na nasze zdrowie.

Stanowisko F2
Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego PAN

• Ziemia w skali mikro – co i jak hodują naukowcy w IMDiK? Jak wygląda laboratorium hodowli komórek in vitro? Przyjrzymy się naczyniom i sprawdzimy, z czego składa się pożywka. Za pomocą prawdziwych probówek laboratoryjnych, pipet, cylindrów, zlewek i mieszadeł samodzielnie ją przygotujemy.
• Ziemia w skali mikro – jak wyglądają komórki? Do czego można je wykorzystać w medycynie? Obejrzymy pod mikroskopem owoce, warzywa, sierść psa, wodę z kałuży. Za pomocą smartfona zrobimy zdjęcie w powiększeniu preparatu mikroskopowego i weźmiemy udział w konkursie fotograficznym. Dowiemy się, po co naukowcy podglądają komórki.
• Ziemia w skali mikro – „najmądrzejsze” komórki naszego ciała Zobaczymy, które komórki budują nasz mózg i jakie są ich funkcje. Samodzielnie przygotujemy model neuronu. Na specjalnym modelu namalujemy mapę mózgu.

Stanowisko F6
Instytut Psychologii PAN

• Człowiek a Ziemia – wzajemne związki Korzystając z Oculus Rift, przeniesiemy się do najodleglejszych zakątków planety, a komputerowe procedury zmierzą nasze indywidualne zachowania i postawy środowiskowe. Poznamy powiązania pomiędzy dobrostanem psychicznym a uwarunkowaniami zewnętrznymi środowiska. Całości dopełni wirtualna minisesja relaksacyjna na łonie natury.

Stanowisko F8 / F10
Muzeum Ziemi PAN

• Mamut z epoki lodowcowej Zobaczymy elementy szkieletu mamuta włochatego: czaszkę, cios, żuchwę, łopatkę, żebra, kości (strzałkową, piszczelową, łokciową).
• Wielkie ssaki epoki lodowcowej Przyjrzymy się fragmentom szkieletów ssaków z epoki lodowcowej: słonia leśnego, nosorożca, niedźwiedzia jaskiniowego, prażubra, jelenia olbrzymiego i pratura.
• Mamut – hologram Poznamy mamuta! Dzięki ekranowi powietrznemu będziemy mogli przechodzić przez obraz, a nawet wchodzić z nim w interakcje. Czujniki ruchu spowodują, że zwierzak zareaguje na dotyk.

Stanowisko F15
Centrum Fizyki Teoretycznej PAN

• Satelita w Układzie Słonecznym (symulacja komputerowa) Przyjrzymy się symulacji komputerowej ruchu satelity w Układzie Słonecznym.
• Lejek grawitacyjny Porozmawiamy o ziemskim polu grawitacyjnym, dynamice Układu Słonecznego oraz pierwszej i drugiej prędkości kosmicznej. Wszystkie tematy zobrazujemy za pomocą lejka i metalowej kulki.
• Wahadło Foucaulta Dowiemy się, czym jest i jak działa słynne wahadło Foucaulta. Zamontujemy je w specjalnej klatce na modelu obracającej się Ziemi i prześledzimy jego specyfikę. Porozmawiamy też o kontekście historycznym doświadczenia Foucaulta.
• Energia ukryta w ziemniaku Zbudujemy baterię z ziemniaka i za jej pomocą zasilimy diodę. Wykonamy kompas z igły oraz korka. Przyjrzymy się, jak igła magnetyczna działa na przewody z „ziemniaczanym” prądem.
• Niebo w akwarium Skąd biorą się barwy zachodzącego słońca? Dowiemy się, dlaczego możemy zobaczyć słońce, nawet gdy jest poniżej horyzontu.
• Seria quizów Sprawdzimy się w quizach dotyczących planet, promieniowania kosmicznego i zmian na niebie.

21. Piknik Naukowy
sobota, 3 czerwca 2017 r., godz. 11 – 20
PGE Narodowy, Warszawa
wstęp wolny

 zdjęcie: geralt/www.pixabay.com