PAN informacje

Projekt statutu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego „Projekt Ustava Varšavsago Naučnago Obščestva” przechowywany w zasobie PAN Archiwum w Warszawie został wpisany na listę krajową Polskiego Komitetu Krajowego UNESCO „Pamięć Świata”. Uroczysta inauguracja II edycji Listy Krajowej odbyła się 4 listopada 2016 r. w Pałacu Prezydenckim.

Towarzystwo Naukowe Warszawskie powołane zostało w 1907 r. jako spadkobierca tradycji rozwiązanego przez rząd carski 75 lat wcześniej Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w celu rozwijania i popierania badań we wszystkich gałęziach wiedzy, oraz ogłaszania dzieł naukowych w języku polskim. Powstanie Towarzystwa było odrodzeniem zbiorowej pracy uczonych polskich, przyjmowanych w jego poczet z zastosowaniem kryterium wysokiego cenzusu naukowego. Archiwum TNW to materiały z lat 1907 – 1952, wśród których zachowały się „Akty tyczące się organizacji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” z 1907 r.. Pozostałe akta przedwojenne zachowane zostały fragmentaryczne, natomiast akta powojenne zawierają całość unikatowej dokumentacji odbudowy struktur i działalności Towarzystwa po zakończeniu II wojny światowej. Z tego okresu zachowane zostały protokoły zebrań, materiały działalności wydziałów i komisji, bogate materiały wydawnicze dając zarówno wyjątkowy przykład okresu odbudowy państwa w zmienionych warunkach politycznych jak i przykład rozwoju nauki i kultury człowieka.

 „Akta tyczące się organizacji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” składają się ze statutów – projektów w języku polskim i rosyjskim. „Projekt Ustava Varšavsago Naučnago Obščestva” opatrzono znaczkami skarbowymi i pieczęcią notariusza Marka Borkowskiego. Dokument ten został podpisany przez członków założycieli Towarzystwa: Henryka Hoyera, Aleksandra Jabłonowskiego, Samuela Dicksteina i innych. Materiały te stanowią wyjątkowy przykład wartości dla okresu ich powstania. Unikatowe materiały świadczące o niezwykle silnej potrzebie prowadzenia prac naukowych i ogłaszania ich wyników w języku polskim  przez uczonych zaboru rosyjskiego, czujących się spadkobiercami moralnymi i kontynuatorami prac XIX wiecznego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Są świadectwem odbudowy struktur życia naukowego a z czasem i siedziby.

Archiwum TNW do wybuchu II wojny światowej było kompletne i zachowane we właściwym mu porządku. W 1939 r. władze niemieckie zabrały dokumentację personalną, akta finansowe i dokumentację ostatnich prac i wydawnictw. Reszta akt umieszczona została w piwnicach Pałacu Staszica, gdzie uległa częściowemu zniszczeniu i rozproszeniu. Po wznowieniu działalności dokumentacja została zebrana, a wytworzona w toku podjętej działalności po 1952 r. przekazana kilku komórkom organizacyjnym Polskiej Akademii Nauk. Po 1953 r. dokumentacja ta była partiami przekazywana do Archiwum PAN. W trakcie opracowania materiałów dołączono fragmenty akt TNW przekazywanych w spuściznach po uczonych np. prof. Wacława Moszyńskiego. Towarzystwo zostało reaktywowane w 1981 r. i działa do chwili obecnej.